احیای بافت تاریخی شیراز که از آن به عنوان یکی از اصیل‌ترین بافت‌های تاریخی خاورمیانه یاد می‌شود، در میان شعارها و سخنرانی‌های زیبا گم شده است.
بافت تاریخی شیراز ۳۶۰ هکتار دارد. این بافت تنها به بناهای نامداری چون نارنجستان قوام، مسجد نصیرالملک، مسجد، بازار و حمام وکیل، عمارت کلاه فرنگی، سرا و بازار مشیر، مدرسه خان و… خلاصه نمیشود بلکه آثاری از دوره زندیه تا قاجاریه را در خود دارد.
از مجموع سه هزار اثر تاریخی که در فارس ثبت ملی شده، نزدیک به ۴۰۰ اثر در بافت تاریخی واقع شده است. از این بافت به عنوان اصیل‌ترین بافت خاورمیانه یاد می‌شود.
برخی از کارشناسان میراث فرهنگی بر این باورند که بافت تاریخی شیراز از نظر فنی و معماری یکی از شاخص‌ترین بافت‌های تاریخی نه تنها در ایران بلکه جهان است چرا که بر اساس معیارهای اسلامی طراحی شده است. البته طی چند سال گذشته به دلیل پاره‌ای از مشکلات این بافت از ساکنان قدیمی خالی و به محلی پر از آسیب‌های اجتماعی تبدیل شده است.
معماری بافت تاریخی شیراز باعث شده که این منطقه از همه بافت‌های تاریخی شهرهای کهن کشور متمایز شود. البته برخی ضرب المثل‌های زبان پارسی هم از همین بافت می‌آیند. مانند «چاردیواری، اختیاری» که ریشه در سبک درون‌گرای خانه‌های بافت تاریخی شیراز دارد.
بر خلاف دیگر شهرهای تاریخی دنیا که شاکله‌ای تارعنکبوتی یا شطرنجی دارند، در بافت تاریخی شیراز نوعی بافت ستاره‌ای شکل گرفته است که به لحاظ شهرسازی یک امتیاز به شمار می‌رود. بر این اساس با توجه به شاخص‌های بسیار مهم این بافت، ضروری است که نه تنها برای حفاظت از آن اقدام کرد بلکه دستگاه‌های ذی‌ربط از جمله میراث فرهنگ شرایط ثبت جهانی این بافت را فراهم کند تا تنها در توسعه گردشگری مؤثر باشد بلکه بافت را از این تهدیدات اجتماعی مبرا کند.
رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی فارس در رابطه با بافت تاریخی شیراز به خبرنگار مهر گفت: بافت تاریخی شیراز به دلیل فنی و معماری یکی از بافت‌های منحصر به فرد نه تنها کشور بلکه دنیاست که بر اساس معیارهای اسلامی بنا شده است.
مسعود منیعاتی با انتقاد از عدم رسیدگی به این بافت تاریخی اظهار کرد: متأسفانه طی چند سال گذشته این بافت با ارزش و تاریخی به دلیل برخی از مشکلات و عدم رسیدگی دچار فرسودگی و به محلی برای معتادان و افراد ولگرد تبدیل شده به گونه‌ای که هویت خود را از دست داده است.
زیرساخت‌های زندگی در بافت تاریخی شیراز فراهم شود
وی با تاکید بر اینکه باید تدابیر ویژه‌ای برای احیای این بافت تاریخی اتخاذ شود، ادامه داد: به طور حتم اگر زیرساخت‌های لازم برای زندگی در این بافت فراهم شود محیط از وجود افراد معتاد و ولگرد پاک شده از این رو مسئولان امر باید شعار را کنار گذاشته و برای احیای بافت آستین بالا بزنند.
این فعال حوزه میراث فرهنگی با تاکید بر ضرورت احیای بافت به همان سیاق اسلامی – ایرانی بیان کرد: بر این اساس باید برای تخریب خانه‌هایی که هیچگونه ارزشی تاریخی و فرهنگی ندارند اقدام کرد نه اینکه این خانه‌ها را به حال خود رها کنند تا به محلی برای استعمال مواد مخدر تبدیل شود.
وی گفت: البته باید به این نکته هم توجه کرد که خانه‌های فرسوده که تخریب می‌شوند نباید به مجتمع‌های تجاری و… تبدیل شوند بلکه باید با ساخت خانه‌هایی با همان سبک، شرایط را برای زندگی افرادی که به اینگونه محیط علاقه مند هستند فراهم کرد.
منیعاتی ادامه داد: متأسفانه به دلیل اینکه زیرساخت‌های لازم برای زندگی در این منطقه فراهم نیست تعدادی از اهالی بافت، خانه‌های خود را با قیمت‌های بسیار کم فروخته و به حاشیه‌های شهر رفته‌اند که این امر علاوه بر مشکلات زیادی که به همراه داشته باعث افزایش حاشیه نشینی شده است.
رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی فارس افزود: به عنوان نمونه برای اینکه این بافت تاریخی ثبت جهانی شود، باید همچنان ساکنان اصیلش در آن سکونت داشته باشند اما متأسفانه در بافت تاریخی شیراز اینگونه نیست و امروزه مهاجران در این بافت زندگی می‌کنند البته تعداد کمی هم از افراد اصیل این بافت هستند اما با شرایط دشواری زندگی می‌کنند.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه این بافت به عنوان ظرفیت مهمی برای شیراز به شمار می‌رود باید همه دست به دست هم داد تا از تخریب بافت جلوگیری شود و چالش‌های موجود بر سر راه ثبت جهانی بافت را از بین می‌برد.
منیعاتی با انتقاد به اینکه تنها NGO فعال در این بافت هم دیگر در این بافت حضور ندارد، گفت: باید هرچه سریع‌تر برای برون رفت بافت تاریخی از این مشکلات و حفظ و نگهداری هویت آن دست به کار شد.
هیچکس به فکر نجات بافت تاریخی شیراز نیست
نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر پیرامون بافت تاریخی شیراز گفت: متأسفانه بافت تاریخی شیراز از سال‌ها قبل که زمین در اختیار مردم گذاشته شد هویت خود را از دست داد زیرا بسیاری از ساکنان این بافت‌ها محل را ترک کردند.
علیرضا پاک فطرت با انتقاد به اینکه امروزه هیچکس به فکر نجات بافت تاریخی شیراز نیست، ادامه داد: طی چند سال گذشته احیای بافت تاریخی شیراز فقط در حد شعار بوده و تاکنون هیچگونه اقدامی عملی برای احیای این بافت انجام نشده است.
وی با تاکید بر اینکه برای احیای بافت همه باید دست به دست هم بدهند، افزود: زمانی که بنده شهردار شیراز بودم از معاون وقت رئیس جمهور دعوت کردم که بازدیدی از این بافت داشته باشد و به ایشان گفتم که یا میراث فرهنگی برای احیای این بافت اقدام کند یا اجازه بدهد شهرداری بافت را از این وضعیت نجات دهد که متأسفانه با این درخواست موافقت نشد.
برای بافت چندبار کار مطالعاتی انجام می‌شود؟ / زمان عمل فرا رسیده
نماینده مردم شیراز با انتقاد از اینکه تاکنون چندین بار بر روی این بافت مطالعه شده، گفت: اخیراً هم مدعی شده‌اند که یک گروه ایتالیایی بر روی این بافت مطالعاتی انجام داده است، بنده به این کار ندارم که چندین بار است مطالعه انجام شده یا اینکه اصلاً این گروه از ایتالیا آمده‌اند یا به اسم ایتالیایی‌ها بوده و به کام دیگران، من فقط سوالم این است که چرا باید بر روی یک بافت این چندین بار کار مطالعاتی با هزینه‌های هنگفت انجام داد بلکه باید وارد عمل شد.
پاک فطرت با اشاره به اینکه باید خانه‌های تاریخی و باارزش بافت حفظ اما خانه‌های فرسوده تخریب شود، گفت: علاوه بر این باید اقداماتی انجام شود که دسترسی مردم به حرم مطهر راحت باشد نه اینکه خانه‌ها را تخریب کرد و مجوز ایجاد مراکز تجاری چند طبقه داد.
وی ادامه داد: امروزه یک ساختمان میراثی باارزش و ثبت ملی شده در میان ۱۰ خانه غیرمیراثی فرسوده گم شده و به محلی برای معتادان تبدیل شده است، چرا باید اینگونه باشد در حالی که می‌توان با احیای بافت و حفظ هویت آن برای جذب گردشگر و … اقدام کرد.
نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: در این راستا ضروری است که دستگاه‌های مربوط از جمله میراث فرهنگی، شورای شهر، شهرداری و… برای نجات بافت از این وضعیت تدابیری اتخاذ کنند.
به گزارش مهر، بافت تاریخی شیراز نباید در حد شعار و حرف بماند، احیای این بافت نیازمند همت جمعی مسئولان و گروه‌های مردمی است. بافت تاریخی شیراز ظرفیت مهم گردشگری شهر به شمار می‌آید که این روزها در پس شعرها و سخنرانی‌ها فراموش شده است.
