واکسن کرونا به عامل اختلاف میان کشور‌های تولیدکننده و مصرف کننده تبدیل شده است. در این میان، روسیه با استفاده از واکسن اسپوتنیک به اختلافات در میان اروپایی‌ها دامن زده است.
به نقل از «بی بی سی»، نخستین بار که جهانیان با کلمه روسی «اسپوتنیک» آشنا شدند، سال ۱۹۵۷ میلادی و زمانی بود که شوروی نخستین ماهواره ساخت بشر را وارد مدار کرد.
در اوج جنگ سرد، این نشانه روشن از توانمندی‌های علمی و فنی مسکو، قدرت‌های غربی را که فکر می‌کردند برتری قابل ملاحظه‌ای در زمینه علمی و فنی دارند، به شدت تکان داد.
اواسط تابستان گذشته هم که نخستین واکسن روسی به نام اسپوتنیک مجوز‌های لازم را دریافت کرد، منتقدان دولت پوتین نسبت به آن بدبین بودند. این بدبینی، اما به نظر می‌رسد که رنگ باخته است، چرا که یک بار دیگر دانشمندان روسی، غربی‌ها را غافلگیر کردند.
یک دیپلمات اروپای شرقی از کشوری که روسیه را تهدیدی آشکار می‌بیند، در این باره می‌گوید: «جستجو برای واکسن در سال ۲۰۲۰ تقریبا شبیه رقابت فضایی دهه ۱۹۵۰ است. یک بار دیگر بسیاری در خارج، روسیه را دست کم گرفتند. به طور بالقوه، این قدرتمندترین ابزار جنگ نرمی است که مسکو طی سال‌ها در اختیار داشته است.»
«اسپوتنیک وی» هنوز مجوز «آژانس پزشکی اروپا» را کسب نکرده است، اما پیشاپیش از سوی بسیاری از کشورها سفارش داده شده و مقامات روسی گفته اند برای تولید آن در کره جنوبی و هند توافقاتی را امضا کرده اند.
آلبرتو فرناندز، رئیس جمهور آرژانتین، که طی ژانویه و فوریه (دی و بهمن) دو دوز از واکسن اسپوتنیک را دریافت کرده بود، در ماه آوریل (فروردین) به کرونا مبتلا شد. این یادآور آن است که حتی اگر «موسسه گامالیا» ادعا کند که «اسپوتنیک وی» اثرگذاری ۹۱.۶ درصدی دارد، همچنان یک خطر آماری جزئی برای کسانی که واکسن دریافت می‌کنند باقی می‌ماند.
با وجود این، در اروپا واکسن اسپوتنیک مشکلاتی را ایجاد کرده است که بیشتر از آن که پزشکی باشند، سیاسی هستند. اتحادیه اروپا برای آن که در مقابل روسیه صدایی واحد و متقاعدکننده داشته باشد، دچار مشکل است.
این مسئله تا اندازه‌ای ناشی از جغرافیا و تاریخ است. لیتوانی و لهستان بیشتر از کشور‌هایی همچون پرتغال و مالت، روسیه را تهدید می‌بینند.
اروپا همچنین از قدیم در ایجاد توازن میان وابستگی به گاز روسیه و تمایل برای تنبیه روسیه در مسائلی همچون تلاش برای قتل الکسی ناوالنی، رهبر مخالفان پوتین، یا تقویت مواضع در مرز اوکراین با مشکل مواجه بوده است. متکی کردن اروپا به تامین واکسن روسی، این وضعیت را پیچیده‌تر خواهد کرد.
کندی اروپا در ارائه واکسن موجب شده است بخش‌هایی از این قاره به سمت مسکو متمایل شوند. مجارستان مقدار قابل توجهی از واکسن اسپوتنیک را خریداری و توزیع کرده است. فرانسه و آلمان هم همچون بسیاری از کشور‌های دیگر، واردات واکسن روسی را مدنظر دارند تا در صورتی که آژانس پزشکی اروپا آن را تایید کرد اقدام کنند.
مورد اسلواکی هشداری سودمند برای دیگران است.
ایگور ماکویچ، نخست وزیر، به طور مخفیانه برای واردات ۲۰۰ هزار دوز از واکسن اسپتونیک برنامه ریزی کرد. او اواخر ماه مارس مجبور شد به دلیل آنکه با احزاب موتلفش رایزنی نکرده بود، از سمت خود کناره گیری کند.
سپس، دانشمندان اسلواک ادعا کردند واکسن‌های ارسال شده به براتیسلاوا با نمونه‌های دیگر متفاوتند، و روسیه با تقبیح این ادعا به عنوان یک خبر جعلی خواستار بازگشت محموله شد.
«پیر ویمونت» از موسسه «کارنگی» این موضوع را به نفع روسیه می‌داند: «بیایید گول نخوریم، من مطمئنم که آن‌ها از این موضوع لذت می‌برند. روسیه و چین از واکسن به عنوان یک وسیله دیپلماتیک، ابزاری برای جنگ نرم استفاده می‌کنند. بازی دادن اعضای اتحادیه اروپا علیه یکدیگر طبیعتا برای روسیه مهم است.»
دیپلمات اروپای شرقی هم نظری مشابه دارد: «آنچه داستان واکسن نشان داد این است که ما کاملا قادریم خودمان را برای توافق با مسکو گره بزنیم بدون آنکه نیازی به کمک روس‌ها باشد.»
روسیه برای افزایش تولید واکسن هنوز باید کار‌های زیادی انجام بدهد، از جمله تولید آن در دیگر کشورها، اما نیاز است که مجوز آژانس پزشکی اروپا را هم دریافت کند.
با تمام اینها، تردیدی وجود ندارد که روسیه همین حالا هم پیروزی‌های علمی و سیاسی قابل توجهی کسب کرده است.
فضاپیمای اسپوتینک جهان را تغییر داد. واکسن اسپوتنیک اگرچه نمی‌تواند به چنان دستاوردی برسد، اما قطعا می‌تواند به تغییر نگرشی که نسبت به روسیه وجود دارد کمک کند.