به گزارش پایگاه خبری باطن، دومین مناظره نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری در حالی امروز برگزار خواهد شد که نوبت نخست این مناظره‌ها که موضوع آن اقتصادی بود با انتقاداتی همراه شد و حتی بسیاری از صاحب‌نظران و مردم عادی آن را در اندازه یک مناظره ریاست‌جمهوری ارزیابی نکردند.
اما جدا از کیفیت فردی نامزدها و توانایی و آمادگی آنها برای حضور در مناظرات و اینکه کدام یک در این رقابت بهتر ظاهر شد و یا به بیان دیگر برنده مناظره بود، می‌تواند به ساختار و روند برگزاری مناظرات نیز از دیدگاه انتقادی نگریست.
شیوه گزینش و طرح سوالات و اینکه نامزدها باید چگونه به پرسش‌ها پاسخ بگویند یا با یکدیگر وارد بحث شوند و نقش مجری و حدود اختیارات وی در برگزاری مناظره از جمله عواملی است که می‌تواند در کیفیت مناظره از نظر درون‌مایه و میزان جذابیت آن از لحاظ ظاهری تاثیر اساسی داشته باشد.
در همین چارچوب در این گزارش تلاش شده است تا دیدگاه‌های مختلف کارشناسان در مورد ساختار کلی مناظرات و دلایل علّی آن بررسی شود.
پرسش‌های کلی پاسخی شعارگونه دارند
مهدی مطهرنیا استاد دانشگاه و تحلیلگر سیاسی با بیان اینکه پرسش‌ها از این جهت که تم اقتصادی را رعایت کرده بود و مناظره نیز مناظره اقتصادی بود، مناسب ارزیابی می‌شود، گفت: اما سطح پرسش‌ها کلان و متوجه موضوعاتی بود که نمی‌توانست آنگونه که باید و شاید توانایی‌های اقتصادی کاندیداها را به چالش بکشد؛ به تبع پرسش از مفاهیم کلانی چون تورم یا رکود و امثال آن، پاسخ‌های کلان را هم از سوی کاندیداها به دنبال دارد، در عین حال که بسیاری از این کاندیداها در اقتصاد دارای تخصص و تبحر خیلی بالایی نیستند و در پاسخ به پرسش‌های اینگونه، سخنانی شعارگونه را بیان می‌کنند و پیش از آنکه به روند یک حرکت اقتصادی توجه داشته باشند، به درخواست‌های اقتصادی و حتی معیشتی مردم توجه دارند. این در حالی است که اقتصاد با معیشت یکی نیست و بیشتر مسایل مطرح شده از سوی اکثریت کاندیداها متوجه امر معیشت و اهداف یک حرکت اقتصادی بود تا برنامه های اقتصادی که برای حل و فصل مسایل جامعه مطرح می شود.
رویارویی خاصیت مناظره است اما مناظرات در سراسر دنیا کنترل شده است
این استاد دانشگاه درباره شکل‌گیری بحث میان نامزدهاعنوان کرد: مناظره به واسطه رودررویی کاندیداها با یکدیگر و سخن گفتن آنها با هم شکل می‌گیرد؛ اساسا مفهوم مناظره یعنی رودررو قرار گرفتن و به تبع اگر می‌خواهیم مناظره‌ای شکل بگیرد باید این مناظره به صورت رودررو و در یک ساختار توان سنجی کاندیداها در ارتباط با به چالش کشیدن یکدیگر مورد توجه باشد.
با این وجود وی با مقایسه مناظره‌ها در سطح بین‌المللی افزود: در بسیاری از کشورهای جهان که رویکرد دوقطبی وجود دارد چون دو قطب بدون توجه به نیاز به ائتلاف با یکدیگر برای تشکیل دولت، در مناظره به گونه‌ای به سمت رویکردهای غیراخلاقی و زیر پرسش بردن یکدیگر به عنوان دو جناح سیاسی حاکم می‌روند، ممکن است در نهایت وضعیت موجود و نظام حاکم را زیر پرسش ببرند که امری خطرناک است؛ برای همین در نظام های دو حزبی مناظرات به سمت و سوی ایجاد فضایی غیر رودررویی میان کاندیداها می‌رود و در بسیاری از این نظام‌ها مانند نظام آمریکا، نخست مناظرات درون حزبی بین کاندیداها صورت می‌پذیرد و در آن مناظره‌ها به هر تقدیر مسایل بیان می‌شود و سرانجام در رقابت نهایی، مناظره‌هایی در یک حد کنترل شده ولی چالشی و با حضور یک مجری که می‌تواند در بزنگاه‌ها نکاتی را در ارتباط با رویکردهای کاندیداها به عنوان کارشناس ـ مجری بیان کند، میان دو نامزد اصلی برگزار می‌شود.
مجری مناظرات در ایران مجری – کارشناس نیست
مطهرنیا که خود زمانی اجرای برنامه های سیاسی تلویزیون را عهده دار بود درباره نقش مجری در مناظره‌های انتخاباتی نیز عنوان کرد: در مرحله نخست باید به این نکته توجه داشت که مناظره انتخاباتی به گونه‌ای طراحی شده است که مجری فقط وقت دهنده محسوب می‌شود؛ که این کار نیز بر مبنای محاسبه یک ساعت الکترونیک در بیرون استودیو صورت می‌پذیرد و مجری تنها این وظیفه را برعهده دارد که گوی‌ها را از ظرف خارج و سوال و نوبت سوال را بر اساس شماره‌های کاندیداها اعلام کند؛ به عبارت دیگر نقش مجری بسیار کمرنگ است و مجری تنها می‌تواند در محیطی وارد عمل شود که از پیش در یک ساختار معنادار مشخص شده و به یک اجرای سخت افزارانه روی آورد.
وی ادامه داد: مرتضی حیدری ـ مجری مناظره‌ها ـ از مجریان باسابقه صداوسیما است که در چهارچوب اجرای مکانیکی این نوع برنامه‌ها قرار می‌گیرد. او نمی‌تواند به عنوان یک کارشناس ـ مجری وارد عمل شود و توانایی خود در این زمینه را به نمایش بگذارد؛ لذا این معنا بیشتر در پاسخ به این پرسش پیش می‌آید که آیا مجری نقش اجرا را دارد یا تنها به نوعی به یک ابزار در جهت انتخاب پرسش شونده و طرح پرسش بر اساس گوی های ظرف تبدیل می‌شود؟ این مساله تا حدود زیادی روی اجرا تاثیر می‌گذارد.
این استاد دانشگاه همچنین تاکید کرد: وقتی هفت کاندیدا در یک اجرا حضور دارند، به هر تقدیر مجری در یک نوع تنهایی به سر می‌برد و باید وظیفه اجرا را به گونه‌ای انجام دهد که نقش چالش برانگیزی را ایفا کند اما این نقش به مجریان مناظره در ایران داده نمی‌شود.
نامزدها باید بر همه موضوعات احاطه کلی داشته باشند/ توزیع سولات منصفانه بود
اما نظر حسین انواری، تحلیلگر و فعال سیاسی اصولگرا و عضو حزب موتلفه اسلامی در این زمینه تا اندازه ای متفاوت است و اعتقاد دارد ساختار مناظره برگزار شده و نقش مجری در آن منطقی و معقول است،
انواری در گفتگو با باطن درباره کیفیت پرسش‌ها و شیوه طرح تصادفی آنها و اینکه آیا متفاوت بودن پرسش نامزدها امری عادلانه است یا خیر، اظهار می‌کند: نامزدها فرصت‌های متنوعی از جمله بخش‌های گوناگون خبری، برای طرح کامل برنامه‌های خود در رسانه ملی دارند و می‌توانند اولویت‌ها یا مسایل مورد علاقه خود را بیان کنند، اما در مناظره وضع متفاوت بوده و هدف اصلی آن سنجش میزان احاطه نامزدها به مسایل کلی کشور است.
وی افزود: پرسش‌های مناظره نیز در همین چارچوب طرح می‌شوند و هرچند ممکن است جزو اولویت‌های یک نامزد نباشد، به هرحال باید نسبت به آنها احاطه داشته باشد، زیرا این پرسش‌ها از متن جامعه و با توجه به علایق و دغدغه‌های افکار عمومی طرح شده‌اند و باید روشن شود که یک نامزد ریاست‌جمهوری چقدر با مسایل کشور به صورت کلی آشناست تا مردم بتوانند بسنجند و تصمیم‌گی ری کنند.
این تحلیلگر سیاسی اصولگرا با اشاره به اینکه در مدت زمان محدود مناظرات نمی‌توان مسایل را به صورت تشریحی و گسترده باز کرد و توضیح داد، تصریح کرد: بنابراین نامزدها باید روی نقاط کلیدی انگشت بگذارند و نقطه نظر خود را کوتاه و صریح بیان کنند و چنین ساختاری باری مناظره طبیعی است.
پرسش‌ها از روی مطالبات رهبری و مردم در سال‌های اخیر طرح شده بودند
وی در مورد شیوه گزینش و طرح پرسش‌ها گفت: به نظرم این پرسش‌ها از متن جامعه و مطالبات مقام معظم رهبری و مردم و در رابطه با مشکلاتی که آنها در سال‌های اخیر درگیرش بوده‌اند و یا با توجه به تحقیقات نهادهای پژوهشی در مواردی که اختلاف نظر در آن زمینه وجود دارد طرح شده است و از نظر شیوه طرح تصادفی سوالات باید گفت چون هیچ یک از نامزدها از سوال خود و یا دیگران اطلاعی نداشت، تبعیضی صورت نگرفت و از نظر توزیع منصفانه پرسش‌ها کار به خوبی انجام شد.
نقش مجری در همان حدی که بود کافی است
انواری درباره نقش مجری در برگزاری مناظره و میزان حضور و دخالت او در روند کار نیز خاطرنشان کرد: مجری باید عدالت را رعایت کند و در موارد لازم تذکر بدهد. بیشتر از این چه دخالتی باید انجام؟ برنامه زنده و نامزدها نیز از انواع و اقسام اطلاعات مثبت و منفی تغذیه شده‌اند و به نظرم اگر مجری کمی از این حدود خارج شود، نامزدها با وی برخورد می‌کنند و ممکن است نظم مناظره برهم بخورد.
وی افزود: مجری وظیفه‌ای بیش از تذکر دادن ندارد و نمی‌توان بیش از آن از وی انتظار داشت. برای نمونه او تذکر می‌دهد که صحبت نامزد از موضوع خارج است. اینکه نامزد چرا در موضوع صحبت نمی‌کند؟ طفره می‌رود، پاسخ سرراستی ندارد یا عمدی در کار است، دیگر با مردم است که در این باره قضاوت کنند.
مناظره با مباحثه متفاوت است/ نیازی به رویارویی میان نامزدها نیست و هر کس باید نظر خود را بگوید
عضو حزب موتله درباره این ویژگی فنی مناظره که میکروفون نامزدها را قطع می‌کند و اجازه بحث دو یا چند سویه را نمی دهد گفت: به نظرم تمهید خوبی است. نامزدها نباید با هم بحث کنند، زیرا مناظره با مباحثه تفاوت دارد. در مناظره نامزدها تنها نظر خود را می‌گویند و قصد ندارند به رقیب ثابت کنند که اشتباه می‌کند یا دروغ می‌گوید. هر یک نظر خود را اعلام می‌کنند و قضاوت آن بر عهده مردم است.
وی در پایان تاکید کرد: اینکه مناظره گاهی به مجادله -آن هم از نوع غیر احسن آن- تبدیل می‌شود، بیشتر به ضعف افراد و انفعالی که در آن حال به آنها دست می‌دهد بازمی‌گردد که در چنین شرایطی از سر ناتوانی بحث را به حاشیه می‌برند یا از روی برگه سخنرانی می‌کنند و این به مناظره ارتباطی ندارد.
با توجه به آنچه از نظرات مختلف یاد شده درباره مناظرات درک می‌شود، می‌توان گفت که هرچند گاهی از مجری انتظار می‌رود که حضور فعال‌تری در روند برگزاری مناظره داشته باشد، اما در نهایت بر سر این مساله توافق وجود دارد که مجری در شرایط مناظره با محدودیت‌های بسیاری روبروی است که به او آزادی عمل چندانی نمی‌دهد.
از سوی دیگر درباره چالشی بودن مناظره و ایجاد رویارویی میان نامزدها نیز هرچند تفاوت نظر وجود دارد، اما بر سر اینکه مناظرات نباید از چارچوب یک رقابت انتخاباتی خارج شده و مسایل اساسی و حیثیتی کشور را به چالش بکشد اتفاق نظر وجود دارد و در مناظرات کشورهای دیگر از جمله ایالات متحده نیز چنین اصلی همواره مورد توجه و کنتر قرار می‌گیرد.