مسئول آزمایشگاه ملوکولی کووید دانشگاه علوم پزشکی در گفتگو با باطن:
تزریق یک نوبت واکسن کووید هم اثر دارد/تزریق واکسن کرونا باید بر اساس تحقیقات شرکت تولید کننده باشد

یک متخصص بیوتکنولوژی با اشاره به اینکه تزریق تنها یک دوز از واکسن کرونا نیز حتما می‌تواند در ایجاد ایمنی اثر داشته باشد، خاطرنشان کرد که برخی از مطالعات نشان می‌دهد که افزایش فاصله زمانی میان تزریق دو دوز در برخی از واکسن‌های کرونا موجب افزایش اثربخشی این واکسن بر روی گروه‌های سنی خاصی شده است.
به گزارش پایگاه خبری باطن پس مشاهده نخستین مورد ابتلا به ویروس کرونا در ایران که به اواخر زمستان سال ۱۳۹۸ بازمی‌گردد، تلاش‌ها برای مبارزه با این ویروس به ویژه تلاش برای ساخت و خرید واکسن کرونا نیز در کشورمان آغاز شد.
اواخر آبان ماه سال ۹۹ بود که با انتشار نتایج تحقیقات فاز نهایی واکسن توسط شرکت‌های فایزر و بیوان‌تک و آکسفورد-آسترازنکا، اعلام شد که واکسن‌های ایرانی نیز در آستانه ورود به مراحل تست انسانی قرار دارند.
همزمان خرید واکسن از خارج نیز در مسیری جداگانه دنبال می‌شد، اما در مورد نوع واکسن و شرکت آن اخبار دقیقی وجود نداشت تا اینکه در دی ماه سال ۹۹ بیانات رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه ورود واکسن از آمریکا و انگلیس ممنوع است و به کشور فرانسه نیز خوش‌بین نیستند، واکسن ساخت این کشورها را از دستور کار مسئولان خرید خارج کرد و در اواخر سال ۹۹ بود که واردات واکسن از روسیه آغاز شد.
پس از آن در زمینه واردات واکسن از منابع معتبر تلاش‌هایی صورت گرفت که برخی از آنها با موفقیت نسبی همراه بود، اما در مجموع شاهد کارشکنی‌های بسیاری در مسیر خرید واکسن توسط کشورمان در سطح بین‌المللی هستیم.
ساخت واکسن‌های داخلی نیز توسط چندین نهاد در حال پیگیری بود که واکسن برکت، ساخت ستاد اجرایی فرمان حضرت امام در این زمینه از دیگران پیشی گرفت و در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ موفق به اتمام مراحل تحقیق بالینی شد و به تاییدیه نهایی دست یافت.
اما در مورد روند واکسیناسیون در کشور، طبق اعلام خبرگزاری فارس برای دستیابی به اهداف نهایی و مهار کرونا، بایستی حداقل ۷۰ درصد جامعه واکسینه شوند که این موضوع به معنای تحت پوشش قرارگرفتن ۶۰ میلیون ایرانی است و اگر مبنا دریافت حداقل ۲ نوبت واکسن به ازای هر فرد باشد نیازمند ۱۲۰ میلیون دوز واکسن خواهیم بود. به طوری‌که اگر بنا باشد واکسیناسیون همه افراد جامعه ظرف مدت یک سال به پایان برسد باید ماهانه ۱۰ میلیون دوز واکسن در اختیار نظام سلامت قرار گیرد. این امر به معنای واکسینه کردن ۵ میلیون نفر در ماه و معادل تقریبی ۲۱۰ هزار نفر در روز است.
بر اساس اعلام وزارت بهداشت و به ترتیب اولویت بندی کادر درمانی در سطح نخست قرار داشته و می‌بایست تا پایان زمستان سال گذشته واکسینه می‌شدند. در مرحله دوم افراد مسن و بیماران زمینه‌ای قرار داشتند که می‌بایست تا پایان بهار ۱۴۰۰ یا نهایتا تیرماه واکسن خود را دریافت می‌کردند. فاز سوم شامل افراد بالای ۵۵ سال بدون بیماری بیماری زمینه‌ای می‌شد که مهلت آن از مرداد تا اذر ۱۴۰۰ مقرر شده بود و در نهایت فاز چهارم که واکسیناسیون عمومی به ترتیب سنی بود در زمستان ۱۴۰۰ آغاز می‌شد.
اما ظاهرا با توجه مشکلات موجود برنامه واکسیناسیون طبق انتظار پیش نرفت و با کندی روبرو شد. طبق آخرین آمار وزارت بهداشت،تاکنون بیش از ۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن وارد کشور شده است که تاکنون ۴ میلیون و ۳۶۹ هزار و ۳۹ نفر دوز اول واکسن کرونا و ۸۹۵ هزار و ۵۲ نفر نیز دوز دوم را تزریق کرده‌اند و مجموع واکسن‌های تزریق شده در کشور به ۵ میلیون و ۲۶۴ هزار و ۹۱ دوز رسیده است. همچنین یک میلیون دوز اخیر در شرایطی در میان استان‌ها توزیع می‌شود که طی هفته‌های گذشته وقفه میان واردات واکسن، فرایند واکسیناسیون را کند کرده بود هر چند که بنا به‌گفته سخنگوی سازمان غذا و دارو، با توزیع واکسن برکت و واردات محموله‌های بعدی، واکسیناسیون عمومی با اولویت گروه‌های سنی ۶۵ سال به بالا طی روزهای آتی آغاز می‌شود. آن‌طور که کارشناسان حوزه سلامت می‌گویند،کند شدن فرایند واکسیناسیون عمومی در هفته‌های گذشته به‌دلیل بدعهدی کشورهای تولید کننده واکسن کرونا در عمل به تعهدات‌شان بوده و همین مسأله باعث شده واردات واکسن در کشور به تعویق بیفتد. برای مثال کوواکس یعنی همان سازوکار مرتبط با سازمان بهداشت جهانی که به کشورهای کم درآمد سهمیه واکسن می‌دهد قرار بود ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن به ایران بدهد که از این میزان تنها یک و نیم میلیون دوز واکسن تحویل داده و مابقی واکسن‌ها را به ایران بدهکار است.
در مجموع طبق اخرین آمارها روزانه ۷۰ هزار دوز واکسن در کشور تزریق می‌شود که نسبت به برنامه زمان‌بندی مقداری کمتری است، اما انتظار می‌رود که با ورود واکسن برکت به چرخه واکسیناسیون این روند سرعت بیشتری به خود بگیرد.
وضعیت آماری تزریق واکسن و وضعیت تزریقات دوز اول و دوم واکسن و شرکت‌های تولیدکننده آنها، پرسش‌های بسیاری را برای شهروندان به وجود آورده است. از جمله فاصله زمانی میان دوزها و ترکیب واکسن شرکت‌های مختلف و میزان اثربخشی یک دوز واکسن تنها و … که باطن تلاش کرده است در گفتگو با دکتر «وحید کیا» دکترای تخصصی بیوتکنولوژی پزشکی و مسئول آزمایشگاه ملوکولی کووید در دانشگاه علوم پزشکی شاهرود به آن پاسخ دهد.
دکتر وحید کیا متخصص بیوتکنولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه در گفتگو با پایگاه خبری باطن در پاسخ به این پرسش که آیا ایجاد وقفه میان تزریق دو دوز واکسن کرونا می‌تواند در اثربخشی این واکسن اثرگذار باشد یا خیر، اظهار کرد: اصولا تزریق واکسن باید بر اساس تحقیقات شرکت تولید کننده آن باشد و برای مثال اگر شرکتی اعلام کند که دوزهای واکسنش باید به فاصله دو ماه از هم تزریق شوند باید همین را رعایت کرد.
وی افزود: اما در عین حال برخی از شرکت‌ها اعلام کردند که واکسنشان می‌تواند در بازه‌ زمانی طولانی‌تری علاوه بر آنچه که اعلام کرده بودند نیز تزریق شود و به نوعی اجازه طولانی‌تر شدن فاصله میان دو تزریق را به سیستم واکسیناسیون داده‌اند.
این متخصص بیوتکنولوژی خاطرنشان کرد: البته برخی از مطالعات نیز نشان می‌دهد که افزایش فاصله میان دو تزریق بعضی از واکسن‌ها در برخی از گروه‌های سنی (مثلا بالای ۸۰ سال) ایمنی بهتری نیز ایجاد کرده است و در برخی موارد این ایمنی تا ۳ و نیم برابر بیشتر بوده است.
وی افزود: این مورد در واکسن‌های فایزر و آسترازنکا دیده شده است، اما در مورد واکسن‌های دیگر باید بررسی شود.
مسئول آزمایشگاه ملوکولی کووید در دانشگاه علوم پزشکی شاهرود در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان دو نوبت واکسن کووید ۱۹ را از واکسن‌های دو شرکت مختلف تزریق کرد یا خیر، گفت: با توجه به برخی موانعی که بر سر راه تزریق واکسن در کشورمان ایجاد شده است، بسیاری از افراد این پرسش را مطرح می‌کنند، که برای نمونه آیا می‌توان نوبت اول را از واکسن روسی اسپوتنیک وی استفاده کرد و در نوبت دوم از واکسن ساخت چین تزریق کرد یا خیر؟ در پاسخ باید گفت که انجام چنین کاری نیاز به مطالعات علمی بیشتر و دقیق‌تری دارد و به سادگی نباید دست به چنین اقدامی زد.
این مدرس دانشگاه افزود: نمی‌توان گفت برای هر واکسنی و با هر ترتیبی می‌توان این کار را انجام داد و به مطالعه دقیق‌تری برای هر ترکیبی نیاز است. اما اگر بررسی‌ها نشان داد که برای مثال می‌توان دوز اول از واکسن A و دوز دوم را از واکسن B تزریق کرد، آنگاه چنین کاری بدون خطر است.
دکتر کیا در بخش دیگری از سخنان خود در پاسخ به این پرسش که اگر افرادی تنها یک نوبت واکسن دریافت کنند، اثر ایمنی آن به چه صورت خواهد شد، تصریح کرد: قطعا تزریق یک نوبت واکسن کووید هم اثر دارد ولی بازهم قطعا اثر آن به اندازه تزریق دو دوز واکسن نخواهد بود. هنگامی که دوز اول واکسن تزریق شود به طور حتم سیستم ایمنی تحریک می‌شود، اما دوز دوم تشدید کننده است و سیستم ایمنی و سلول‌های خاطره را خیلی بهتر به کار خواهد انداخت. در مجموع دوز اول به صورت تنها بی تاثیر نیست اما دوز دوم کارایی را بسیار بالاتر خواهد برد.
وی همچنین با اشاره به اینکه بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، هدف و کارکرد اصلی واکسن کرونا، واکسینه کردنه اکثریت جمعیت در یک مدت زمان کوتاه بوده است، خاطرنشان کرد: دلیل این هدف‌گذاری، جلوگیری از گسترش ویروس کرونا بوده است و همانگونه که در برخی از کشورها دیده می‌شود، آنهایی که موفق شده‌اند بالای ۴۰ یا ۵۰ درصد جمعیت خود را واکسینه کنند، نرخ ابتلاء، بستری و مرگ و میر کمتری را شاهد هستند.
این پژوهشگر حوزه تولید واکسن کرونا با تاکید به اینکه احتمالا و مسایل اقتصادی یا ملاحظات سیاسی خاصی نیز در پشت داستان واکسن کرونا وجود دارد، اظهار کرد: ما شاهد بودیم که سازوکار «کووکس» نیز به کار افتاد تا بتواند دسترسی همه کشورهای دنیا فارغ از اینکه می‌توانند واکسن تولید کنند یا خیر بتوانند به صورت یکسان به واکسن کرونا درسترسی داشته باشند، اما در به نظر می‌رسد که درعمل چندان موفق نبوده است و این مطلب تا حدودی اثر عوامل دیگر بر واکسن را نشان را می‌دهد.
وی در پایان با اشاره به اینکه امروزه در جهان دیگر تقریبا از ویروس اولیه کرونا که از چین منتشر شد خبری نیست و واریانت‌ انگلیسی جای آن را گرفته و انواع هندی، آفریقایی و برزیلی نیز در حال اضافه شدن هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند، گفت: به هر حال باید پذیرفت که به دلایل گوناگون سرعت واکسیناسیون در کشورمان نسبت به دیگر کشورها پایین است و امیدواریم با در دسترس قرار گرفتن مقدار کافی از واکسن بتوان افراد بیشتری را با سرعت بالاتری واکسینه کرد.