حدود چهل روز تا پایان دولت دوازدهم باقیمانده است. دولت حسن روحانی از همان ابتدای روی کار آمدن تلاش داشت تا چالش کشورهای غربی با ایران درباره مسئله هستهای را حل کند. اگرچه آنها توانستند بعد از مذاکرات چندجانبه طولانیمدت، توافق برجام را به امضا برسانند اما از همان زمان رسیدن به توافق، تنشها بین طرفین آنچنانکه دو دولت آمریکا و ایران انتظار داشتند کاهش نیافت. تفسیر متفاوت طرفین از فلسفه وجودی برجام با قرائتهای مختلف از آن نیز همراه شد و موجب گردید عملاً ضمن حفظ چارچوب و ساختار تحریمها، اقتصاد ایران نیز انتفاع جدی از برجام نداشته باشد.
آمریکا و کشورهای اروپایی خواهان این بودند تا مبتنی بر برجام درباره مسائل دیگر از جمله برنامه دفاعی ایران نیز مذاکره کنند. همین اختلافات موجب شد تا دونالد ترامپ چند ماه بعد از به قدرت رسیدن با خروج از توافق هستهای، سیاست فشار حداکثری را در پیش گیرد تا بهزعم خود ایران را وادار نماید خواستههای آمریکا را بپذیرد. با مقاومت ایران عملاٌ فشار حداکثری و جنگ اقتصادی آمریکا به نتیجهای که مدنظر داشت منجر نشد.
چند ماه بعد از روی کار آمدن جو بایدن در آمریکا، دور جدیدی از مذاکرات ایران با کشورهای 1+4 در وین آغاز شد. اگرچه دولت ایران به دلیل خروج واشنگتن از برجام و کارشکنیهای این کشور تمایلی به مذاکرات مستقیم با این کشور نداشته است. اما بعد از گذشت حدود دو ماه و نیم و انجام شش دور مذاکرات، از دیدگاه مقامات دولتی اختلافات بین طرفین به حداقل رسیده است.
روز یکشنبه 30 خردادماه سید عباس عراقچی، رئیس تیم مذاکرهکننده ایران در مذاکرات وین قبل از پایان دور ششم مذاکرات وین گفت: «اکنون مشخص است که چه حوزههایی چهکارهایی امکان دارد و چهکارهایی امکان ندارد و زمانی که همه طرفها بهخصوص طرفهای مقابل ما باید تصمیم نهایی خود را بتوانند بگیرند. به همین جهت پس از کمیسیون مشترک برجام چند روزی مذاکرات را متوقف میکنیم. هیئتها به پایتختهایشان برمیگردند، نهفقط برای مشورتهای بیشتر بلکه برای تصمیمگیری».
معاون سیاسی وزیر خارجه ضمن تصریح این موضوع که بیش از هر زمان دیگری به توافق نزدیک هستیم، اظهار امیدواری نمود «در دور آتی مذاکرات بتوان به توافق دستیافت، گرچه نمیتوان آن را تضمین نمود».
سیاست جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر این امر بوده که در صورت لغو تمامی تحریمهای آمریکا بهنحویکه قابل راستی آزمایی طی دوره ای مشخص باشد، به اجرای تعهداتش در برجام بازخواهد گشت اما به نظر میرسد سردمداران کاخ سفید تمایل ندارند به این سادگی به تعهدات خود در توافق هستهای بازگردند.
روز دوشنبه 31 خردادماه، شبکه خبری پرس تی وی گزارش داد دستورالعمل آمریکاییها صرفاً تعلیق تحریمها و نه لغو کامل آنها است و در صورت رفع برخی تحریمها، آمریکا قصد دارد آنها را در بازههای 120 روزه و 180 روزه تمدید کند.
نکته مهم این است که در صورت پذیرش چنین نقشه خطرناکی، تمدیدهای همیشگی بهمثابه چماقی عمل خواهد کرد تا ایران را ناچار کند با شرط و شروط آمریکاییها برای تحمیل توافقهای جدید کنار بیاید و آنها را بپذیرد. در این صورت اقتصاد ایران با تمدیدهای مقطعی و مداوم آمریکا گروگان گرفته می شود و هیچ شرکت و کشور خارجی ریسک سرمایهگذاری در ایران را پذیرا نخواهد شد.
با این شرایط مشخص نیست تا پایان دولت حسن روحانی، عملاً اتفاق جدیدی در عرصه برجام رخ دهد. مگر اینکه دولت به فکر القای یک پیروزی مقطعی در راستای احیای غیرواقعی توافق هستهای باشد.