واسطه‌گری، نبود علوفه و افزایش قیمت نهاده‌های دامی در کنار خشکسالی بی‌سابقه موجب شده صنعت دامداری و اقتصاد عشایر در خراسان شمالی در آستانه بحران قرار گیرد.
در نبود صنایع و عدم توسعه معادن در خراسان شمالی معیشت مردم با دامداری گره‌خورده اما این روزها دامداران که اکثراً عشایر هستند جیبشان خالی‌تر از همیشه است.
مشکلات این روزها دست‌به‌دست هم داده‌اند تا عشایر خراسان شمالی راهی جز فروش دام به‌خصوص دام‌های مولد برای تأمین نیازهای اولیه زندگی نداشته باشند و همین مسئله در فصل پاییز بازار را با کمبود شدید گوشت مواجه می‌کند.
زمانی که بازار ارز به تلاطم افتاد، کسی فکرش را نمی‌کرد که روستاییان یک منطقه محروم نیز با مشکلاتی مواجه شوند اما مدت‌ها است این اتفاق افتاده و کسی پیگیر حل مشکلات آنان نیست.
با افزایش قیمت ارز و گرانی نهاده‌های دامی، بسیاری از دامداران که نقش پر رنگی در عرصه تولید دارند با مشکل مواجه شدند؛ ازاین‌رو بنا شد نهاده دولتی وارد کشور شود و در اختیار دامداران قرار بگیرد اما طبق مشاهدات و گفته دامداران این اتفاق آن‌طور که بایدوشاید رقم نخورد.
دلالان خون دامداران را در شیشه کرده‌اند!
ازاین‌رو دامداران روزبه‌روز با مشکلات بیشتری مواجه شدند به‌طوری‌که حتی دام مولد خود را عرضه کردند تا دیگر دام‌هایشان از گرسنگی تلف نشوند.
دلالان مدت‌ها است خون دامداران را در شیشه کرده‌اند و این مسئله جیب دامدار روستایی خراسان شمالی را بیش از پیش خالی کرده است
مشکلات دامداران طی سال گذشته زیاد بوده اما خشکسالی سال جاری مشکلات را به‌شدت بیشتر کرد به‌طوری‌که دامداران خرد که پیش‌ازاین بخشی از خوراک دام خود را از زمین‌های کشاورزی خود و یا مراتع تأمین می‌کردند، مجبور شدند از همان ابتدای بهار نهاده خریداری کنند.
دامداران خراسان شمالی علاوه بر خشکسالی و گرانی نهاده‌های دامی، با مشکلات دیگری نیز مواجه‌اند که قیمت به‌شدت ارزان دام در میدان خریدوفروش دام یکی از این موارد است. دلالان مدت‌ها است خون دامداران را در شیشه کرده‌اند و این مسئله جیب دامدار روستایی خراسان شمالی را بیش‌ازپیش خالی کرده است.
اما این ارزانی دام هیچ‌گاه به نفع مردم تمام نشده و نمی‌شود زیرا دلال به سود منطقی هم راضی نیست و سود بیش از ۵۰ درصدی برای خود متصور می‌شود و به‌این‌ترتیب مردم نیز گوشت گران می‌خرند.
اختلاف قیمت شدید دام زنده و گوشت قرمز
اکنون گوشت گوسفند در بجنورد بین ۱۳۰ تا ۱۵۰ هزار تومان به فروش می‌رسد؛ عددی که در قیاس با قیمت خریداری‌شده از دامدار به‌شدت بالاتر است. یکی از شهروندان بجنوردی در این خصوص به خبرنگار مهر می‌گوید: وقتی گوشت قرمز ۱۵۰ هزار تومان و گوسفند زنده ۵۵ هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود قطعاً صرفه با خرید یک گوسفند زنده است.
وی افزود: اما تمام خانواده‌ها توان خریداری یک گوسفند را ندارند؛ این خانواده‌ها اکنون یک کیلو یک کیلو گوشت می‌خرند و حال چطور باید به سمت خرید یک گوسفند کامل بروند؟ ازاین‌رو بازهم شهروندان مجبورند گوشت را با قیمت گران‌تر از قصابی بخرند.
یکی از دامداران بجنوردی نیز با اشاره به هزینه‌های سنگین نگهداری دام می‌گوید: خوراک دام بیش از ۳ برابر رشد قیمت داشته اما قیمت گوسفند زنده نهایتاً ۳۰ درصد افزایش‌یافته که این به ضرر دامدار تمام می‌شود.
وی افزود: این ضرر هنگفت باعث شده دامدار دام مولد خود را نیز به بازار فروش ببرد اما متأسفانه دلالان قیمت دام مولد را به‌شدت پایین آورده‌اند به‌طوری‌که یک گوسفند ماده یک‌پنجم و حتی کمتر از قیمت واقعی خود دادوستد می‌شود.
این دامدار ادامه داد: از طرفی خشکسالی باعث شده دامداران خرد که علوفه دام خود را از زمین‌های کشاورزی تأمین می‌کردند با مشکل بیشتری مواجه شوند.
وی افزود: این خشکسالی باعث شده دام‌ها وزن کافی نداشته باشند لذا اکثر دام‌ها لاغر هستند و وقتی برای فروش اقدام می‌کنیم با ضرر مواجه می‌شویم. از سوی دیگر دامداران دیگر دام مولد ندارند و آینده دامداری با خطر مواجه می‌شود.
عملاً دامداران در حال فروش دام برای کاهش تلفات در فصل تابستان هستند که این مساله در آینده نزدیک موجب نایاب شدن دام می‌شود
رضا ریحانی، یکی از دامداران بجنوردی به خبرنگار ما اظهار کرد: قیمت گوشت باید دو برابر قیمت دام زنده باشد اما اکنون حدود ۳ برابر است که این اختلاف قیمت به جیب دلالان می‌رود.
وی افزود: اکنون دامدار دام را ارزان می‌فروشد لذا باید بدون گران شدن قیمت نهایی گوشت، قیمت دام زنده افزایش پیدا کند اما دلالان اجازه این کار را نمی‌دهند و این امر ضرر زیادی به ما رسانده است.
وی با اشاره به افزایش قیمت نهاده‌ها و خشکسالی و نبود علوفه گفت: عملاً دامداران در حال فروش دام برای کاهش تلفات در فصل تابستان هستند که این مسئله در آینده نزدیک موجب نایاب شدن دام می‌شود.
عشایر آه در بساط ندارند
علی‌اکبر اصغرزاده، رئیس اداره امور تعاونی‌های اداره کل عشایری خراسان شمالی نیز به خبرنگار مهر گفت: دلالان، دام زنده را با قیمت پایین از عشایر خریداری می‌کنند تا با اجرای طرح خرید تضمینی دام عشایر با قیمت بالاتر عرضه کنند.
وی افزود: اکنون قیمت دام زنده در استان بسیار پایین است در این زمینه اعلام‌شده که دام عشایر به‌صورت تضمینی خریداری شود، اما این موضوع هنوز اجرایی نشده و این در حالی است که کمبود نقدینگی، عشایر را وادار به فروش دام زنده است.
رئیس اداره امور تعاونی‌های اداره کل عشایری خراسان شمالی گفت: قیمت دام زنده در استان روند رو به کاهش دارد و در این زمینه عشایر استان در انتظار اجرای این طرح هستند تا قیمت در بازار متعادل شود.
وی افزود: زمان آغاز اجرای طرح خرید تضمینی دام عشایر، ۱۷ خردادماه جاری اعلام شد اما هنوز در این استان آغاز نشده است. در این زمینه برخی مشکلات در دستورالعمل خرید دام زنده سبب شد تا از تهران برای اجرای این طرح استعلام شود.
خشکسالی مشکلات را دو چندان کرد
اما دیگر مشکل استان خشکسالی بی‌سابقه‌ای است که گریبان دامداران و عشایر را گرفته است. علیرضا گلرخ، سرپرست اداره تحقیقات کاربردی هواشناسی خراسان شمالی اظهار داشت: در سال زراعی جاری تا روز ۴ تیرماه، مجموعاً ۱۴۷ میلی‌متر بارش در استان به ثبت رسیده است.
وی افزود: این عدد در قیاس با سال گذشته ۴۷ درصد و در مقایسه با دوره آماری ۴۱ درصد کاهش داشته است.
کاهش بارندگی و گرمای بیشتر باعث شده دامداران اندک امید خود مبنی بر تأمین علوفه دام‌های خود از مراتع را به فراموشی بسپارند و بیش از پیش نیازمند خرید نهاده باشند
گلرخ تصریح کرد: دمای استان نیز به نسبت دوره مشابه سال گذشته و دوره آماری حدود یک درجه افزایش داشته که نشان می‌دهد سال گرم‌تر و کم آب تری را شاهد هستیم.
این کاهش بارندگی و گرمای بیشتر باعث شده دامداران اندک امید خود مبنی بر تأمین علوفه دام‌های خود از مراتع را به فراموشی بسپارند و بیش‌ازپیش نیازمند خرید نهاده باشند. نهاده‌هایی که بسیار گران به دست دامداران می‌رسد.
این مسئله تأثیر بیشتری بر عشایر استان دارد زیرا عشایر بسیار بیشتر وابسته به مراتع هستند و خشکی مراتع وزن دام‌های آنان را به حداقلی‌ترین میزان می‌رساند.
فروش دام با قیمت فعلی صرفه ندارد
یکی از عشایر خراسان شمالی ضمن تشریح قیمت جو و کاه، گفت: هر دام حدود ۳ کیلوگرم نهاده مصرف می‌کند که هزینه آن روزانه ۱۷ هزار تومان است لذا در یک ماه حدود ۵۰۰ هزار تومان خرج یک گوسفند می‌شود.
وی افزود: ازآنجایی‌که خشکسالی بوده و مراتع تقریباً خالی از علوفه است این هزینه را نمی‌توانیم کاهش دهیم.
این دامدار اضافه کرد: حال اگر یک گوسفند را به ۴۰ کیلو برسانیم دلالان حداکثر ۲ میلیون از ما خریداری می‌کنند که با توجه به هزینه‌های انجام‌شده تقریباً صرفه اقتصادی ندارد.
وی بیان کرد: با این روند نمی‌توانیم از محل پرورش دام زندگی خود را بچرخانیم؛ به همین دلیل است که طی چند سال اخیر میزان مهاجرت به شهر افزایش داشته است.
برنامه‌ای وجود ندارد
عبدالله یوسفی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز در این خصوص بدون ارائه راه‌حل مشکلات اظهار داشت: خشکسالی متوالی در استان، دامداران به‌ویژه عشایر را به‌شدت در فشار قرار داده است و برای کاهش اثرات خشکسالی بر زندگی عشایر باید به دنبال راهکارهایی در سطح ملی به‌خصوص کمک مالی در قالب تسهیلات ارزان‌قیمت باشیم.
وی افزود: خرید تضمینی دام عشایر هم به‌عنوان درمان موقت بخشی از مشکل عشایر در دست پیگیری است و برای کمک بیشتر به عشایر استان باید تمام دستگاه‌ها به‌خصوص بانک‌ها پا پیش بگذارند.
یوسفی گفت: عشایر خراسان شمالی ۷۰۰ هزار دام در اختیار دارند که زندگی خود را از این محل می‌چرخانند.
طبق این گفته‌ها نهادهای متولی دامداران و کشاورزان اکنون برنامه خاصی برای رفع مشکلات ندارند و به نظر می‌رسد این اقشار زحمت‌کش باید خودشان گلیم خود را از آب بیرون بکشند.
در ماه انتهایی دولت دوازدهم ناکارآمدی به اوج خود رسیده و هیچ‌کدام از مسئولان رمقی برای حل مشکلات مردم ندارند که این مسئله شرایط را برای زندگی مردم و فعالان حوزه تولید بسیار سخت‌تر می‌کند.