سردار غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور صبح امروز در چهارمین همایش ملی پدافند شیمیایی که به همت سازمان پدافند غیرعامل کشور و با همکاری دانشگاه بقیه‌الله (عج) با حضور مسئولان لشکری و کشوری در باغ موزه دفاع مقدس برگزار شد، اظهار داشت: آمریکا و کشور‌های اروپایی مدعی حقوق بشر به خاطر عدم برخورد با کسانی که شهر سردشت و حلبچه را بمباران شیمایی کردند و قریب چند هزار نفر از مردم و البته رزمندگان ما در دوران دفاع مقدس به شهادت رسیدند در جنایت رژیم بعث شریکند.
وی ادامه داد: برخی کشور‌های اروپایی ظاهرا متمدن و در باطن دارای خوی حیوانی که سلاح‌ها و تکنولوژی شیمیایی را به سران رژیم بعث دادند و آن‌ها را مجهز کردند در این جنایت همدست صدام هستند.
سردار جلالی به بیان خاطره‌ای از سفر زیارتی به سوریه پرداخت و ادامه داد: سال‌ها پیش سفری برای زیارت حضرت زینب (س) به سوریه داشتیم. در جوار حرم حضرت زینب (س) عراقی‌های مقیم دمشق نمایشگاه عکسی از حمله شیمیایی به شهر حلبچه برای زائرین حضرت زینب (س) برپا کرده بودند. مردمی که برای اولین بار این تصاویر را می‌دیدند به شدت منقلب شده بودند. واقعیت این است؛ آن‌هایی که پس از فاجعه از خیابان‌های حلبچه عبور کردند هیچگاه خاطره تلخ اجساد زن و مرد، کودکان، جوانان و سالمندانی که در جای جای شهر روی زمین افتاده بودند فراموش نخواهند کرد.
هیتلر‌ها هنوز هم در برخی کشور‌های مدعی حقوق بشر زندگی می‌کنند
وی با بیان اینکه آن‌هایی که سلاح‌های شیمیایی را تولید و دیکتاتور‌هایی مثل صدام را مجهز و مسلح می‌کنند در واقع هیتلر‌هایی هستند که هنوز هم در برخی کشور‌های مدعی حقوق بشری زندگی می‌کنند، متذکر شد: اگر دنیا می‌خواهد به موضوع امنیت و ایمنی انسان‌ها فکری کند و ریشه استفاده از هر نوع سلاح شیمیایی علیه مردم چه نظامی و چه غیرنظامی را بخشکاند باید دادگاهی تشکیل بدهد و متهمان و محکومان جرم‌های بزرگ بین المللی را محاکمه کند.
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور افزود: باید با کشور‌ها و دولت‌هایی که به این موضوع کمک کردند برخورد شود. مسامحه غربی‌ها و امریکایی‌ها نشان می‌دهد شعارها، قوانین و معاهدات بین المللی فاقد بازدارندگی در این زمینه و توخالیست. شهدای مظلوم ما در سردشت و هشت سال دفاع مقدس و همه جانبازان شیمیایی که درد و زخم‌های شیمیایی را تحمل می‌کنند شاهدانی بر این مدعا هستند.
استفاده داعش از تسلیحات شیمیایی با چراغ سبز آمریکا
سردار جلالی خاطرنشان کرد: از آنجایی که این تهدید همواره وجود دارد و حتی جنایت داعش در سوریه و عراق با استفاده از سلاح‌های شیمیایی با چراغ سبز امریکا‌هایی صورت گرفته، باید این تهدید را محتمل و جدی بدانیم. از همین رو ضرورت مقابله با آن را یک ضرورت جدی دفاعی تلقی می‌کنیم.
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه پرداختن به زیرساخت‌های پدافند شیمیایی یک تکلیف برای همه کشور است، تصریح کرد: از طرفی بعد از دفاع مقدس توسعه زیادی در حوزه‌های نفتی، شیمیایی و پتروشیمی داشته‌ایم. امروز کشور ما دارای صنایع و زیرساخت‌های خوبی در این حوزه است. به طور که در شرایط تحریم این بخش یکی از ارزآورترین بخش‌های اقتصادی کشور و بسیار کمک کننده بود.
آمادگی در برابر تهدیدات یک شبه به دست نمی‌آید
سردار جلالی تصریح کرد: آمادگی و تجربه یک شبه خلق نشده و به دست نمی‌آید. نیروی انسانی متخصص و ماهر، زیرساخت‌ها، آزمایشگاه‌ها، فضا‌های درمانی، تجهیزات پدافندی و ابزار‌ها و دانش تولید آن‌ها یک شبه به دست نمی‌آید. بلکه این‌ها زاییده یک فرایند زنده و پویای پدافند غیرعاملی، در قالب یک اکوسیستم زنده است که باید کشور در شرایط صلح روی آن کار کند تا در شرایط جنگی یا بروز حوادث، کارآمد و پاسخگو باشد.
پدافند شیمیایی یک اکوسیستم پیوسته است
به گفته وی اگرزیرساخت‌های پدافند شیمیایی کشور در قالب یک اکوسیستم پیوسته به هم کار نکند و این آمادگی همواره حفظ نشود ممکن است در بروز حادثه نتواند پاسخگو باشد.
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه در این اکوسیستم نیازمند صنعت پدافند شیمیایی هستیم؛ تولید ماسک، انواع فیلتر، ساخت فضا‌های درمانی و تولید تجهیزات و ابزار‌های محافظتی را از مصادیق صنعت پدافند شیمیایی دانست و تصریح کرد: توجه به این صنعت یک ضرورت جدی است. یک صنعت زنده و پویا باید حتما بخشی از این اکوسیستم است که به ما کمک کند. ممکن است در شرایط عادی نیاز حیاتی به این بخش نداشته باشیم، اما به تولید و داشتن این صنعت نیازمندیم.
خودکفایی ایران در تولید تجهیزات راهبردی پدافند شیمیایی
وی ادامه داد: خوشبختانه وزارت دفاع و صنایع مختلفی در بخش خصوصی در این زمینه همت کرده‌اند. به طوریکه در حال حاضر تقریبا تمام مطابق با استاندارد‌های بین المللی و قابل رقابت با دنیا را خودمان تولید می‌کنیم.
سردار جلالی بخش دیگر اکوسیستم پدافند شیمیایی را بخش دانشی آن عنوان کرد و توضیح داد: نمی‌توانیم دانش پدافند شیمیایی را یک شبه به دست بیاوریم. یک شبه نمی‌شود دانشمند و استاد پرورش داد. باید فرایند آموزشی داشته باشیم و همه کسانی که به هر شکلی با مواد شیمیایی کار می‌کنند بتوانند دانش و اطلاعات مورد نیاز را برابر با استاندارد‌ها داشته باشند. حوزه شیمیایی را اصطلاحا تولید ثروت از درون خطر می‌دانند؛ یعنی فعالیت‌های شیمیایی پرخطر است، اما از درون آن‌ها ثروت ایجاد می‌شود؛ بنابراین الزام این فعالیت اقتصادی با ارزش، رعایت ایمنی و زنده بودن اکوسیستم پدافند شیمیایی است. بدون یک اکوسیستم زنده قادر نیستیم صنعت شیمیایی کشور را هدایت و اداره کنیم.
سهل انگاری در حوزه ایمنی دلیل اول بروز حوادث در صنایع شیمیایی
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه متاسفانه در زمینه ایمنی واحد‌های شیمیایی مشکلات زیادی وجود دارد، متذکر شد: اکثر حوادث کشور در پالایشگاه‌ها، مجتمع‌های شیمیایی، شهرک‌ها و حتی بیمارستان‌های دارای تجهیزات و ابزار‌های شیمیایی عمدتا ناشی از سهل انگاری در حوزه ایمنی است بنابراین باید شاخص‌های ایمنی در این بخش ارتقا و رشد پیدا کند.
نیازمند مرکز تخصصی ایمنی شیمیایی هستیم
وی با بیان اینکه نیازمند مرکز تخصصی ایمنی شیمیایی هستیم، خاطرنشان کرد: خرید و فروش مواد شیمیایی که می‌تواند قابلیت تولید خطر داشته باشد نباید خارج از نظام کنترل و محاسبات امنیتی انجام شود. واقعیت این است هر چقدر ضوابط در حوز‌های ایمنی را افزایش بدهیم کم است. برای نمونه در حوزه هسته‌ای شاهد این هستیم با وجود آنکه همه شاخص‌های نظامات ایمنی هسته‌ای به صورت دو برابر و بعضا سه برابر است. اما آژانس انرژی هسته‌ای همچنان تاکید دارد که داشتن سناریو‌ها و فرضیه‌های پاسخ به حوادثی مانند نشت هسته‌ای در همه شهر‌هایی که زیرساخت‌های هسته‌ای داریم یک الزام است.
سردار جلالی با بیان اینکه نمی‌توانیم قطب شیمیایی و پتروشیمی منطقه باشیم، اما ساختار‌های پدافند شیمیایی به عنوان یک اکوسیستم زنده کار نکند و نظامات ایمنی ما دچار اختلال و اشکال باشد، تصریح کرد: نیازمند رشته‌های آموزشی در حوزه پدافند شیمیایی هستیم. این حوزه صرفا حوزه درمان نیست.
در تولید پروتکل‌های درمان مصدومان شیمیایی مرجع کشور‌های جهان هستیم
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور، حوزه درمان را در پدافند شیمیایی بسیار مهم و ارزشمند دانست و گفت: به لطف همت اساتید و پزشکان دانشگاه بقیه الله (عج) شاهد تولید دانش از میان تجربیات علمی مراقبت هستیم به طوری که در بخش تولید پروتکل‌های درمان مصدومان شیمیایی مرجع بسیاری از کشور‌های جهان هستیم.
ساماندهی مراکز پرخطر در حریم شهر‌ها
سردار جلالی با بیان اینکه داشتن صرف یک مرکز و قطب درمان مصدومان کفایت نمی‌کند، تصریح کرد: در کشور قطب‌های صنعتی زیادی همچون ماهشهر، عسلویه، خارک، بندرعباس، اصفهان و تهران و اهواز و … داریم. متاسفانه توسعه ناهمگون شهر‌ها و بروز پدیده وجود مراکز پرخطر در نزدیکی بافت شهری به سایر مشکلات افزوده است. باید ضمن گسترش مباحث مربوط به قطب درمان، آمایش دوگانه و دوکارکردی مراکز درمانی کشور منطبق بر آمایش مراکز پرخطر شیمیایی در کشور صورت پذیرد؛ بنابراین ضمن اینکه اقدامات بسیار ارزشمند و خوبی انجام شده است باید این کار به صورت سلسله مراتبی ادامه پیدا کند.
وی ادامه داد: نیازمند آموزش تخصصی پزشک، پرستار و امدادگر در حوزه قطب درمان هستیم. قطب درمان ضمن کار علمی باید تربیت پزشک، پرستار و امدادگر را مد نظر قرار بدهد. در این زمینه دانشگاه علوم پزشکی یزد به کمک آمده و مرکز آموزشی مهارتی درمانی مصدومیت‌های شیمیایی را راه اندازی کرده است تا در سطوح مهارتی بتوانیم از این ظرفیت استفاده کنیم که کار ارزشمند و مهمی است.
جای خالی نظام ایمنی شیمیایی در کشور
سردار جلالی موضوع مهم بعدی در اکوسیستم پدافند شیمیایی را موضوع رگولاتوری و تنظیم مقررات دانست و خاطرنشان کرد: ما نیازمند مقررات و رگولاتوری هستیم تا در حوزه مواد شیمیایی بتوانیم قوانین و مقررات را به روز کرده و بر اجرای آن و نظارت داشته باشد متاسفانه در حوزه شیمیایی فاقد ساختار نظام ایمنی شیمیایی هستیم. این فقدان سبب می‌شود با وجود قوانین در این بخش، به دلیل عدم وجود یک مرکز رگولاتوری برای اجرای الزامات ایمنی، امنیتی و دفاعی شیمیایی، شاهد بروز برخی حوادث باشیم.
برای مقابله با بحران بیش از تجهیزات، آمادگی نیاز است
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه مسئله بعدی پرداختن به بحث آمادگی‌هاست، تصریح کرد: هر چقدر تاسیسات زیرساختی داشته باشیم اگر آماده نباشند در شرایط حادثه پاسخ نخواهند داد. اگر بیمارستان و اورژانس و تجهیزات داشته باشیم، اما کارکنان و تجهیزات و فضا آماده نباشند در شرایط حادثه قادر به پاسخگویی نخواهند بود؛ بنابراین اصل آمادگی در حوزه پدافند شیمایی یک موضوع مهم و جدی است. یعنی بایستی حتما براساس یک نظام آمادگی کار را دنبال کنیم.
وی توضیح داد: باید بتوانیم در این نظام کاملا تهدیدات و سناریوی تهدید را احصا و براساس سناریوی تهدید طرح‌های برخورد و پاسخ را آماده کنیم. پاسخ‌های اضطراری و جامع باید آماده و طرح‌های تداوم کارکرد باید تنظیم شود. باید با تمرین، آموزش و تکرار آمادگی خود را حفظ کنیم. آمادگی خود به خود ایجاد نمی‌شود و نیازمند یک فرایند علمی است که باید شکل بگیرد و در حوزه پدافند شیمایی یک ضرورت جدی است که باید به آن پرداخته شود.
ضمانت اجرایی قضایی نظام مصون‌سازی و عملیات پدافند شیمیایی
سردار جلالی با بیان اینکه همه این حوزه‌ها را در نظامی به نام نظام مصون‌سازی و عملیات پدافند شیمیایی آماده کرده ایم. سال گذشته این نظام به تصویب کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور رسید و با امضای رئیس محترم ستاد کل نیرو‌های مسلح ابلاغ شده است. این نظام ضمانت اجرایی قضایی هم دارد برای مثال در چند بند آن، مستنکفین از اجرای این ضوابط برابر با قانون به قوه قضاییه ارجاع داده می‌شوند.
اجرایی سازی نظام مصون‌سازی و عملیات پدافند شیمیایی در سال ۱۴۰۰
وی ادامه داد: در سال ۱۴۰۰ برنامه ما در سازمان پدافند غیرعامل کشور پیاده سازی و ترویج و اجرایی سازی نظام مصون‌سازی و عملیات پدافند شیمیایی است.
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور خاطرنشان کرد: ما در این نظام به طور کلی سه محور اساسی را دنبال می‌کنیم. نخست بحث مصون‌سازی است. یعنی نگاه مهندسی و فنی به زیرساخت‌های شیمیایی که در حال ساخت هستند. اگر الزامات رعایت نشود می‌توانند آسیب زا باشند. متاسفانه در برخی حوادث شاهد این بودیم که مقررات ایمنی در ساخت زیرساخت‌های پتروشیمی و شیمیایی به طور کامل رعایت نشده است.
به روز رسانی آیین‌نامه‌های ایمنی شیمیایی پس از هر حادثه
وی تصریح کرد: ما نیاز داریم همانگونه که در حوزه نظام مهندسی ساختمان وقتی زلزله‌ای مثل بم رخ می‌دهد آیین‌نامه‌های ایمنی اصلاح و به روزرسانی می‌شود بعد از وقوع حوادثی مانند پالایشگاه تهران نیز آیین‌نامه‌های مربوطه را اصلاح کنیم. نمی‌توانیم و نباید نسبت به موضوع ایمنی در مصون سازی زیرساختی بی‌توجه باشیم.
سردار جلالی تصریح کرد: کشوری که در معرض تهدید امنیتی و جنگی قرار دارد باید اقداماتی فراتر از ایمنی را در تاسیسات زیرساختی به ویژه در حوزه شیمیایی و پتروشیمی مدنظر قرار داده و دنبال کند.
مجلس به بحث ساماندهی مراکز پرخطر در حریم شهر‌ها ورود کند
به گفته رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور، وجود مراکز شیمیایی پرخطر در همه شهر‌ها موضوع مهم دیگری است که باید به آن پرداخت. اگر نقشه GIS شهر‌های بزرگ را از نظر اثر مراکز شیمیایی بر شهر و شهروندان تحلیل کنیم متوجه خطر می‌شویم. این مهم، حتما نیازمند ورود مجلس است تا با اصلاح و وضع قوانین، شهرداری‌ها و وزارتخانه‌های متولی را مکلف کند تا الزامات ایمنی را رعایت کنند.
تکلیف استانداران در برگزاری رزمایش‌های پدافند شیمیایی
وی با بیان اینکه تمام مراکز صنعتی شیمیایی کشور از یک واحد کوچک تا شهرک‌های صنعتی در نظام ایمنی دارای تکلیف دقیق و مشخص شده هستند، تصریح کرد: تمام استانداران برابر این نظام مکلف هستند برای هر مرکز شیمیایی در سال با هماهنگی سازمان پدافند غیرعامل کشور به لحاظ سناریو و نوع کار و کنترل یک مانور داشته باشند تا بتوانیم هم طرح پاسخ و هم تجهیزات لازم و هم آموزش و رزمایش را به صورت منظم کنترل و مدیریت کنیم.