با پایان یافتن راند ششم مذاکرات احیای برجام در وین، انقضای مهلت یک‌ماهه تفاهم فنی تهران و آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای و نیز تعیین نتیجه قطعی انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران، فضای تعامل هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی وارد یک فضای ابهام توأم با بدبینی، همراه با رد و بدل سیگنال‌های تنش‌زا میان ایران و غرب شد.
اما حالا به نظر می‌رسد با فرونشستن غبار معرکه، دست‌کم دلایل و اطلاعات قابل اطمینان‌تری درباره چرایی این تعلیق دیپلماتیک نگران‌کننده و چگونگی فضای تصمیم‌سازی درباره ادامه روند وین به دست آمده و چشم‌انداز نسبتاً واضح‌تری درباره آنچه در ماه‌های پیش رو میتوان انتظار داشت، قابل ترسیم است. از جمله درباره زمان ازسرگیری رایزنی‌های هسته‌ای، که بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای دست کم تا اواخر مرداد خبری از راند هفتم مذاکرات وین نخواهد بود.
خبرگزاری رویترز به نقل از یک منبع آگاه مدعی شد که ایران تا زمان آغاز به کار دولت جدید رغبتی به ازسرگیری گفت‌وگوها ندارد و این موضوع را به مقامات اروپایی نیز منتقل کرده است. به نوشته رویترز بعید است که مذاکرات وین تا قبل از اواسط ماه آگوست از سر گرفته شود.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده نیز تأیید کرد که ایران به دلیل انتقال دولت خواستار زمان بیشتری شده و انتظار نمی‌رود مذاکرات دست‌کم تا پیش از اواسط ماه آینده (آگوست) از سر گرفته شود. وی با اشاره به اینکه «ما همچنان به دنبال بازگشت متقابل به پیروی از برجام هستیم»، ادعا کرد: «با این وجود، همانطور که آقای بلینکن تصریح کرد، این پیشنهاد برای مدت نامعلومی روی میز نخواهد بود. جایی خواهد آمد که حساب ما تغییر خواهد کرد».
معنای تصمیم ایران
لارا روزن، روزنامه‌نگار برجسته آمریکایی در آخرین گزارش صفحه دیپلماتیک خود در ساب‌ستک (یک پلتفرم آنلاین ژورنالیستی) درباره دلیل تصمیم ایران برای تأخیر در ادامه مذاکرات تا زمان جابه‌جایی دولت، نوشت احتمالاً تیم ابراهیم رئیسی معتقد است که می‌تواند برای دستیابی به یک توافق بهتر مذاکره کند.
علی واعظ مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، تاخیر ایران در بازگشت به وین را نشانه رویکرد تیم رئیسی مبنی بر امکان دستیابی به یک معامله بهتر دانست و گفت: «آنها با این خوش‌بینی گام در این عرصه می گذارند که می‌توانند از موضع قدرت مذاکره کنند».
به گفته واعظ، ظاهراً برخی از اطرافیان آقای رئیسی و گروه‌های پرنفوذ همسو معتقدند که می توانند با پیشبرد کارکرد برنامه هسته‌ای خود، اهرم مذاکره قوی‌تر، امتیازات بیشتر و معامله‌ای بهتر به دست آوردند.
رویکرد متفاوت در دولت رئیسی و احتمال خطای محاسباتی
واعظ گفت: «اکنون تقریباً واضح است که دولت رئیسی می خواهد رویکرد متفاوتی نسبت به مذاکرات داشته باشد. من فکر می کنم این نشان دهنده این واقعیت است که آنها (حلقه تصمیم‌ساز حاکمیت ایران) از وضعیت جاری مذاکرات [و پیش‌نویس حاصل از آن] ناراضی هستند. آنها به این نتیجه رسیده اند که آنچه در [وین] پیشنهاد می شود واقعاً برای آنها جذاب نیست و گذر زمان نیز به نفع آنها است و در عرض چند هفته یا چند ماه، قدرت کافی برای گرفتن امتیازات بیشتر را خواهند داشت».
واعظ در عین حال هشدار داد که تیم دولت ورودی ایران می تواند دچار خطای محاسباتی شود. واعظ مدعی شد: «اگر آنها فکر کنند که می تواند اهرم هسته‌ای خود را سریعتر از واکنش غرب تقویت کنند –امری که دینامیک معادله را تغییر می‌دهد- و امتیازاتی که غرب قبلاً مایل به اعطای آنها به دولت روحانی نبود را از این طریق فراهم کنند، این یک اشتباه محاسباتی عمده است».
۲ سناریوی احتمالی
واعظ گفت که دو سناریوی احتمالی برای نحوه پیشبرد روند مذاکرات با حضور تیم رئیسی قابل طرح است: «سناریوی نخست، این است که تیم رئیسی وارد عمل می شود و خیلی سریع مذاکرات را آغاز می کند تا سعی کند یک توافق بهتر از آنچه در دور ششم ارائه شده را بدست آورد و در این صورت آنها می‌توانند برجام را احیا کنند و از منافع اقتصادی آن بهره مند شوند».
واعظ افزود: «در سناریوی دوم، آنها تصمیم خواهند گرفت که این [پیش‌نویس توافق] به اندازه کافی خوب نیست و وارد بازی خطرناک یادشده می‌شوند که به گمان من این امر تقریباً انحلال برجام را تضمین می کند. و سپس هر دو طرف را به چرخه‌های تشدید تنش سوق می‌دهد، مادامی‌که طرفین آماده مذاکره برای یک توافق کاملا جدید شوند».
کم‌توجهی کاخ‌سفید به حاشیه‌سازی‌ها
در همین حال نهال طوسی، خبرنگار سیاست‌خارجی پلتیکو گزارش داده است که تلاش رئیس جمهور جو بایدن برای احیای برجام که از قبل در موقعیت نامطلوبی قرار داشت، با ادعاهای [بی‌اساس] این هفته مبنی بر اینکه تهران قصد ربودن یک شهروند ایرانی-آمریکایی را داشته، پیچیده‌تر شد.
پلتیکو نوشت: با وجود انتشار خبر توطئه مشکوک [ادعایی] که در یک کیفرخواست فدرال تشرح شده است، یک مقام آمریکایی آشنا با این موضوع گفت که دولت بایدن با وجود وقفه ظاهری مذاکرات با تهران، همچنان احیای توافق هسته‌ای را دنبال خواهد کرد.
به نوشته پلتیکو این مقام آمریکایی گفته است با وجود فشارهای موجود از سوی برخی اعضای سنا، با توجه به اینکه مهار برنامه هسته ای ایران همچنان یکی از «مهمترین و فوری ترین نگرانی‌های آمریکا» است، کاخ سفید با جدیت پیگیر بازگرداندن برنامه هسته‌ای ایران به درون باکس است.
علی آزادی