کشف پنج کتیبه سنگ گور پهلوی مربوط به بهدینان زرتشتی در دامنه کوهستان نقش رستم

به گزارش باطن به نقل از ایلنا، جایگاه نقش رستم از دیرباز مورد توجه شاهان عیلامی (انشانی)، شاهنشاهان هخامنشی و ساسانی بوده چندان که نقش برجسته ها، آرامگاه‌ها و سنگ نوشته‌های متعددی از این دوره‌ها بر دل صخره‌های آن حجاری شده است. در گل نوشته‌های تخت جمشید از محلی بنام «نوپیستیش» در کنار شهر تجاری «متزیش» نام برده شده که بی‌گمان همین نقش رستم کنونی است.

کتزیاس پزشک یونانی همزمان با اردشیر دوم هخامنشی این مکان را «کوه دو گنبدان» یا «کوه دو ستیغ ی» خوانده که داریوش بزرگ فرمان داد برای نخستین بار آرامگاهش را در این محل برپا کنند.

با توجه به کتیبه‌های «شاهپور اول ساسانی» و «کرتیر موبد» در دیواره صخره نقش رستم و کعبه زرتشت، این مکان در دوره ساسانی «دژنبیشت» خوانده می‌شده است. ابن بلخی در سده پنجم اسلامی؛ نقش رستم کنونی را در فارسنامه خویش «کوه نفشت» (کوه نوشته ها) بر خوانده است.

از سده پنجم اسلامی به بعد سیاحان غربی به گفته مردم محلی این مکان را «نقش رستم» و «گورستان گبرها» بر شمرده اند.

امروزه اهمیت نقش رستم تنها به دلیل نقش برجسته ها، آرامگاه‌ها و کتیبه‌های شاهان و بزرگان نیست، بلکه این کوهستان دارای آثاری چون پناهگاه‌های دوره میانه سنگی و نو سنگی، معادن بزرگ هخامنشی، نقش برجسته فراهخامنشی، برج‌های خاموشی و شمار زیادی از تدفین‌های دوره ساسانی شامل (استودان، گور حفره سنگی، میل گور، دخمک، گور توده سنگی، گور صخره‌ای و گورهای هاونی) است که به ندرت در کنار این تدفین ها، کتیبه‌های به یادگار گذاشته شده است.

در امتداد صخره‌های نقش رستم به سمت غار کتیبه‌های تیراندازی شاهپور اول ساسانی، کتیبه‌های متعدد سنگ گور در کنار تدفین‌های دوره ساسانی نقش بسته که تا کنون کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است. نخستین این کتیبه‌ها پیشتر بوسیله «هرتسفلد» باستان‌شناس نامی و کاوشگر معروف تخت جمشید در دامنه کوهی موسوم به «کوه گردلک» واقع در نزدیکی روستای حاجی آباد مرودشت کشف شد. در دهه نود خورشیدی نیز پنج کتیبه دیگر که مربوط به استودان‌هایی (در اواخر دوره ساسانی) بر فراز همین کوهستان بوسیله «ابوالحسن اتابکی» و «نجمه ابراهیمی» کشف شد که محتوای آن‌ها در سال ۱۳۹۴ خورشیدی در همایش باستان‌شناسان جوان انتشار یافت.

ابوالحسن اتابکی (کارشناس ارشد زبان‌های باستانی دانشگاه شیراز و دکتری تاریخ دانشگاه تهران مرکز)

از کشف کتیبه‌های تازه‌ای خبر داد که در امتداد صخره‌های نقش رستم قرار دارند.

او در این خصوص گفت: نویافته‌های با ارزشی در این بخش پیدا شده که بار دیگر اهمیت کوهستان نقش رستم را در ادبیات باستان‌شناسی و فرهنگ و زبان‌های باستانی شکوفا می‌سازد. پنج کتیبه سنگ گور تازه کشف شده همگی مربوط به پیروان دین بهی زرتشتی از مردمان شهر استخر و حوالی آن بوده که بازماندگان آن‌ها سعی داشته‌اند تا یاد و خاطره آن‌ها را (در اواخر دوره ساسانی) در کنار سنگ گورشان گرامی دارند.

او ادامه داد: از آنجا که تدفین‌های مزداپرستان زرتشتی متفاوت بوده (همگی برای نیالودن عناصر مقدس و به دور از عناصر مقدس چون خاک، آتش، آب، گیاه و. .) یکی از این کتیبه‌ها مربوط به یک استودان تاقچه‌ای در دل صخره، دیگری در بدنه یک صخره کنده و در کنار یک گور حفره سنگی و سه تای دیگر در کنار دخمک‌های کوچک و سنگی به نگارش در آمده اند. با اینکه بیشتر حروف این سنگ نوشته‌ها در اثر گذر زمان از میان رفته اند. اما ما موفق شدیم که متون این سنگ نوشته را مورد خوانش قرار دهیم.

اتابکی تصریح کرد: محتوای بیشتر این سنگ نوشته‌ها چنین است:

«این دخمک در ماه…

سال…یزدگردی

نام درگذشته…پسر یا دختر

فلان شخص…

برای روان خویش

فرمود ساختن

بهشت جاودان

بهرش باد

او خاطرنشان کرد: این در حالی است که در برخی از کتیبه‌های سنگ گور، بهدینان زرتشتی از بردن نام ماه و سال خودداری کرده‌اند و تنها به نام شخص در گذشته و نام پدرش اکتفا نموده اند. بررسی‌های ما در این مکان همچنان ادامه دارد. امید است که منجر به کشف آثار و کتیبه‌های دیگری شود که راهگشای تازه‌ای برای پژوهشگران در آینده باشد.