بسیاری از دامداران و کشاورزان شهرستان‌های مرزی استان خوزستان این روزها به دلیل تلف شدن دام‌ها و از بین رفتن زمین‌های کشاورزی‌شان دچار خسارت شده‌اند.آنها از اینکه سال هاست معیشت شان به خطر افتاده معترضند و تنها راه رسیدن به مطالبات‌شان را دسترسی دوباره و راحت به آب می‌دانند. آبی که به دلیل بی تدبیری مسئولان در ۲۵ سال گذشته رفته رفته از آنان دریغ شده است.
این روزها بی‌آبی در خوزستان و به ویژه در مناطق مرزی استان به اساسی‌ترین مشکل مردم استان که شغل بیشترشان دامداری، صیادی و کشاورزی است تبدیل شده، بیشتر مردم مرزنشین خوزستان به شغل پرورش گاومیش مشغولند که این روزها به دلیل بی‌آبی معیشت شان به مخاطره افتاده است.
سعید سواری یکی از دامداران شهر رفیع در گفتوگو با خبرنگار ایلنا گفت: از ۳ گاومیش‌ام یکی‌شان در این مدت تلف شد و دو تای دیگر هم سقط جنین کردند. هنوز برای جبران خسارت دام‌ها نیز مسئولان قولی مساعدی ندادند.
حتی علوفه کافی هم برای دام‌هایمان نداریم
وی با اشاره به اینکه ۸۰ درصد مردم شهر رفیع دامدارند، ادامه داد: مشکل دیگر دامداران اینجا تهیه علوفه است که سهمیه ناچیزی به آنها تعلق می‌گیرد. هر تن علوفه حدودا 3 میلیون تومان است که برای مصرف 3 روز دام‌ها کافی است. شرایط سختی را سپری می کنیم. مسئولان به جای اینکه همیار مردم باشند ما را تنها گذاشته اند و به رغم وعده های تکراری که آب از بالا دست رها می‌شود، هورالعظیم هنوز خشک است.
به جای آب، گندآب رهاسازی کردند
علی سوری یکی دیگر از اهالی نیز گفت:پس از چندین روز بی آبی، گندآبی را در تالاب هور العظیم رها کرده‌اند و مدام اعلام می کنند آب راه پایین دست را باز کرده‌ایم. متاسفانه گاومیش‌ها با رفتن داخل این آب آلوده و خوردن آن بلافاصله تلف می‌شوند. 3 تا از گاومیش‌های خودم تا حالا به همین علت تلف شده‌اند. بعد از این اتفاق مجبور شدیم در خانه با شلنگ آنها را بشوریم و سیراب کنیم. ولی در این هوای گرم و شرجی گاومیش‌ها باید داخل آب بروند که اگر با این شرایط موجود نمیرند، مریض می شوند.
بذری که کاشتم کاملا از بین رفت
وی افزود: با تلف شدن سه گاومیش‌ام حدودا 100 میلیون تومان ضرر کردم. بعضی دامداران ما ۱۰ گاومیش آنها تلف شده است.نه تنها دامداران بلکه کشاورزان هم در این یکی دوسال اخیر ضرر زیادی را متحمل شده‌اند. حدود ۲۵ من شلتوک کاشتم که هزینه بذر هر من آن ۸۰۰ هزار تومان شد، شخم هر هکتار زمین هم چیزی حدود ۵۰۰ الی ۶۰۰ هزار تومان است.زمانی که زمینم را بذرپاشی کردم آب بود اما حالا بخاطر بی آبی به شوره زار تبدیل شده و کشت‌مان کاملا از بین رفت.
این دامدار اهل رفیع گفت: چندی پیش عده‌ای از اهالی رفیع با گاو تلف شده‌شان جلوی درب بخشداری تجمع کرده و از اینکه با خشکاندن آب رودخانه گاومیش۳۰تا ۵۰ میلیون تومانی‌شان از یین رفت گله‌مند بودند اما صدای اعتراض‌شان را کسی نشنید.
به گزارش خبرنگار ایلنا، سواری ادامه داد: تاکنون هیچ مسئولی برای جبران خسارت مردم شهرستان‌های مرزی استان قول مساعدی برای جبران تلف شدن گاومیش و زمین‌های کشاورزی‌شان نداده است. همه از ما مدرک و مستندات می‌خواهند که لاشه گاومیش‌هایتان کجاست؟ چطور می‌توانستیم لاشه ها را در این هوای گرم و شرجی در خانه نگه داریم که بوی تعفن شان همه را بیازارد. مجبور بودیم گاومیش‌های تلف شده را در بیابان رها کنیم. هرچند فیلم و تصاویر زبان بسته‌ها را داریم.
وی اضافه کرد: تالاب هورالعظیم یک ذخیره اقتصادی نه تنها برای اهالی خوزستان بلکه برای همه مردم ایران است که به نابودی کشیده شده و با خشک شدنش چندین تن ماهی از بین رفت. داخل رودخانه هایی که به این تالاب منتهی می شدند هم اکنون به دلیل خشک شدن به زمین فوتبال کودکان مان تبدیل شده است.
در همین حال میلاد علویان دیگر دامدار بخش گبان رفیع به ایلنا می‌گوید: برای جبران خسارت تلفات گاومیش های مان از طرف جهادکشاورزی به منطقه آمدند و عکس و فیلم تهیه کردند و گفتند قرار است مبالغی برای جبران بدهند ،اما هنوز خبری نشده است.
او گفت: ما در رفیع شغل‌مان فقط گاومیش داری است. در منطقه ابوالبوه در نقطه صفر مرزی زندگی می‌کنیم. رودخانه نیسان از اوایل تیرماه در اینجا کاملا خشک شده و با ایجاد باتلاق در این رودخانه گاومیش ها آنجا گیر افتاده و تلف می‌شوند. بسیاری از گاومیش‌ها به دلیل گرمای شدید و بی آبی سقط جنین می کنند. اینجا حتی برای آب شرب هم مشکل داریم. به دلیل وجود چند دکل نفتی در نزدیکی روستا و همچنین شلتوک کاری برخی اهالی، آب را به روی ما بسته‌اند.
به جایی می رسیم که کم کم مجبوریم خرما وارد کنیم
نماینده خوزستان در شورای عالی استان‌ها نیز در گفتوگو با خبرنگار ایلنا، در این باره اظهار داشت: تمام داد زدن‌های مان برای این بود که از این روزها می ترسیدیم. مردم روستاهای هویزه آب شرب هم ندارند زیرا وقتی آب نیست تصفیه خانه ها هم نمی‌توانند آب پمپاژ کنند.
سعید سیلاوی گفت: خوزستان با بی تدبیری به نابودی کشیده شد. کشاورزی، دامداری و صیادی که عمده ترین شغل مردم شهرستان های مرزی خوزستان است را نابود کردند. نخلستان‌هایی که می‌توانند اقتصاد کشور را تامین کنند دارند از بی آبی خشک می شوند. به جایی خواهیم رسید که مجبور شویم خرما را هم وارد کنیم. خوزستان که یکی از قطب‌های تولید و صادرکننده خرما در کشور است و شهرستان‌هایی مانند آبادان، هویزه، خرمشهر و دشت‌آزادگان که دارای بیشترین نخلستان ها هستند به طور کامل دارند خشک می شوند.
سیلاوی ادامه داد: مردم دیگر به ستوه آمده و خسته شده‌اند. مردمی که در دوران حنگ تحمیلی دوشادوش رزمندگان با کمترین امکانات با دشمن جنگیدند و حاضر به تسلیم نشدند اکنون انتظار ندارند که این‌گونه با آنها رفتار و حداقل های زندگی از آنها گرفته شود.
مسئولان ناکارآمد باید محاکمه شوند
وی با اشاره به اینکه شرکت های نفتی به جای اینکه سودی به مردم مرزنشین خوزستان برسانند وبال گردن‌شان شده‌اند ، گفت: مسئولان بی‌تدبیر و ناکار آمد باید محاکمه شوند و سوء مدیریت‌ها مدیریت شوند. مردم کشورهای دیگر سال به سال پیشرفت و از رفاهیات بیشتری برخوردار می شوند اما در اینجا از این پیشرفت‌ها خبری نیست. چرا پاسخ مطالبات مردم را از راه مسالمت آمیز و درست نمی‌دهند؟
نماینده خوزستان در شورای عالی استان‌ها ادامه داد: جوانان این مرز و بوم برای آب که مایه حیات شان است تجمع می‌کنند ولی در جواب با آنها برخورد می‌کنند. این‌گونه رفتارها اصلا زیبنده نظام ما نیست. مردم قبل از بی‌آبی چرا تجمع نمی کردند؟ و با وجود مشکلات اقتصادی و معیشتی و تبعیض ، ساکت و آرام بودند و مشکلات را درک می کردند. اما امروز کار به جایی رسیده که احساس می کنند دارند از داخل ضربه می‌خورند و تبعیضات علیه آنها بیشتر می شود.
سیلاوی تصریح کرد: سال ها است خوزستانی‌ها از هر قومیت و نژادی به شکل مسالمت آمیز در کنار یکدیگر زندگی می کنند و حق دارند از زمین‌های آبا و اجدادی‌شان سود ببرنند.اما متاسفانه در چند سال اخیر تبعیضات نه تنها قومیتی بلکه استانی شده و همه استان را هدف قرار داده است. نمی‌دانم آیا مقام معظم رهبری می‌دانند در خوزستان برخی دارند مردم را مقابل نظام قرار می دهند؟ مردم خوزستان چه در دوران انقلاب و چه در دوران جنگ خون‌ها داده‌اند. ما انتظار داریم مقام معظم رهبری یک هیأتی را اینجا اعزام و وضعیت مردم، دام‌ها، کشاورزی، راه‌ها و بهداشت و درمان شان را از نزدیک مورد بررسی قرار دهند.
تر و خشک را با هم نسوزانند
وی اضافه کرد: همین مردم که در دوران جنگ تحمیلی سینه شان سپر گلوله های دشمن بود که وجبی از خاک‌شان به دست دشمن نیفتد. اما امروز متاسفانه از خودی گلوله می‌خورند. شاید در این میان عده‌ای هم سوء استفاده کرده و به اسم مطالبه‌گری اغتشاش بپا کنند ولی نباید تر و خشک را با هم سوزاند.
سیلاوی تاکید کرد: مسئولان فراموش نکنند بخشی از زمین‌های مردم مرزنشین خوزستان برای چاه‌های نفت خشک شدند، جاده‌های شان بر اثر ترددهای فراوان خودروهای نفتی فرسوده شده است. دود و آلودگی‌های نفتی را به جان خریدند و دم نزدند زیرا خوشحال بودند همه جای ایران سرای آنها است و پول نفت هر کجای کشور سرریز شود باعث آبادانی کشور می‌شود. اما امروز این موضوع فرق می کند زیرا آب که مایه حیات و زندگی‌شان است از آنها گرفته شده است.
مطالبه گران امروز فرزندان همان پدران جان برکف دوران دفاع مقدس هستند
وی افزود: مردم خوزستان با نظام مشکلی ندارند و این شعار نیست و در عمل به این نظام ادای دین و ثابت کرده اند. ولی نظام به مردم زجر کشیده خوزستانی تاکنون آنگونه که بایسته است، دینی ادا نکرده است. مردم اینجا در سخت ترین و بدترین شرایط زندگی می کنند. مسئولان باید بدانند این مطالبه گران امروز در خوزستان فرزندان همان پدرانی هستند که در دفاع مقدس جان‌باخته یا جانبازند. یادمان باشد جوانان و زنان سوسنگردی در دفاع از کشور و دوران جنگ تحمیلی چه رشادت ها و جانفشانی‌ها که نکردند.
سیلاوی گفت: چطور است مردم وقتی از حقوق به‌حق خویش دفاع و تجمع مسالمت آمیزی به‌پا می کنند به تجزیه طلب و وهابی متهم می شوند. کمی منصف باشیم و قدر‌دان مرزنشینان زخم خورده از جنگ دیروز و تشنه عدالت امروز باشیم و با خشونت با آنها رفتار نکنیم. زیرا این مردم درصدی هم مطالبه‌گر استخراج نفت و گازی که در سرزمین آبا و اجدادی شان است، نیستند، آنها تنها آب می خواهند. این موضوع را درک کنیم.
ده سال پیش خشکی هورالعظیم را پیش‌بینی کردیم
محمدرضا فرطوسی می‌گوید: مستند «ایران، جنوب غربی» در آن سال‌ها کمتر دیده شد، زیرا ما در فیلم چند موضوع را مطرح می‌کنیم مثلا اشاره می‌کنیم بحران گرد و غباری که خوزستان را گرفته بود منشاء آن خشک شدن هورالعظیم است درحالیکه در آن زمان به اینها می‌گفتند ریزگردهای عربی و معتقد بودند که از کربلا و عراق می‌آید.
آب و خشکی خوزستان این روزها بزرگترین دغدغه ایران بعد از بیماری کرونا شده است. این مشکل از یک‌سو بارها توسط پژوهشگران و کارشناسان هشدار داده شد، اما انگار گوش شنوایی برای شنیدن آنها وجود نداشت و ازسوی دیگر بارها تذکرات مقام معظم رهبری را درپی داشت و با این‌حال هیچ مسئولی این سخنان را مدنظر قرار نداد. در وادی مستند نیز آثار زیادی یکی پس از دیگری درباره بحران بی‌آبی و خشکسالی جنوب ساخته شده است، یکی از این فیلم‌های مستند که حدود ۱۰ سال پیش به خشکی هورالعظیم اشاره کرده، «ایران، جنوب غربی» به کارگردانی محمدرضا فرطوسی است. فرطوسی در این فیلم با اشاره به برداشت‌های نامناسب آب از سرشاخه‌ها پیش‌بینی می‌کند که هورالعظیم طی سال‌های آتی خشک خواهد شد و زندگی و معاش مردم این منطقه با مشکل مواجه می‌شود. به بهانه شدت یافتن خشکسالی در خوزستان با این مستندساز گفتگویی داشتیم که می‌خوانید.
درباره روزهایی بگویید که فعالان محیط زیست فعال بودند و مردم بومی که می‌دانستند چه اتفاقی قرار است رخ بدهد و آنها که خشکسالی را پیش‌بینی می‌کردند، هشدارهای لازم را دادند. با این وجود چطور این منطقه کاملا خشک شد؟
مسئله تالاب هورالعظیم یک مسئله قدیمی است. این تالاب به همراه چند تالاب دیگر که معروف به تالاب‌های بین‌النهرین هستند، بیش از ۵ هزار سال است که جزو مهم‌ترین تالاب‌های منطقه و مهد تمدن بین‌النهرین به شمار می‌روند. تالاب‌ها حجم بالایی دارند و در مقیاس‌های زیست‌محیطی از عمیق‌ترین تالاب‌های دنیا محسوب می‌شوند که بخش زیادی از ساکنان اطرافشان را تامین می‌کردند، هم از لحاظ آب و هم از لحاظ اکوسیستم، پرندگان، جانوران و…
به گزارش خبرنگار ایلنا، در بخش ایرانی این تالاب بیش از چند میلیون نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم با این تالاب درگیر هستند، یعنی کل جنوب و غرب استان خوزستان درگیر آن هستند و تالاب برای ساکنان منطقه بسیار مهم است، زیرا از آن ارتزاق می‌کنند؛ از نی تالاب‌ها خانه می‌سازند، سازهای موسیقی‌شان را می‌سازند، ماهیگیری می‌کنند، گاومیش‌ها از آب این تالاب‌ها استفاده می‌کنند و اصولا زندگی آنها بر پایه این تالاب‌ها بنا شده است. تالاب برای بقیه اهالی استان نیز تاثیر اکوسیستمی داشت، یعنی باعث می‌شد از گرد و غبار جلوگیری شود، دمای هوای منطقه چند درجه‌ای خنک‌تر شود و حال خشک شدن تالاب باعث شده همه اینها از بین برود. مصائب این تالاب از زمان جنگ شروع شد و به دلیل جنگ، بخشی از آن از بین رفت و بعد هم سد کرخه و میدان نفتی آزادگان را در آن زدند و تقریبا می‌توانیم بگوییم تالاب به سمت نابودی کامل رفت.
اینکه می‌گویند به دلیل مسائل نفتی تالاب را خشک کرده‌اند، واقعیت دارد؟
در وهله اول به شهادت مسئولان محیط زیست، قرار بوده در تالاب مجوز بهره‌برداری نفت در فضای آبی صادر شود ولی به دلیل اینکه هزینه بیشتری داشت مجوز بهره‌برداری از نفت در زمین خشک صادر شده و ترجیح‌شان این شد که بتوانند آن بخشی از تالاب که میدان نفتی دارد و بخش بسیار عظیمی است را خشک کنند، به این صورت که به مرور آب کمتری به آن بخش برسد و در نهایت باعث خشکی آن شود. مسئله دیگر وجود سد کرخه است. قسمت بالایی کرخه شریان اصلی شهرها و روستاهای غرب خوزستان است و وجود سد کرخه که ساخت آن از دهه ۷۰ آغاز و افتتاح شد، از همان زمان معضلاتی را به‌وجود آورد. کنترل آب و بی‌آبی در همانجا صورت می‌گیرد چون هر وقت آب سد زیاد شود، آن را بازمی‌کنند و آب رها می‌شود و وقتی هم آب نیاز دارند می‌بندند و خشکسالی ایجاد می‌شود.
مسئله این است که هیچ کدام از این اتفاقات تغییرات طبیعی نیست و در آنجا مسئله‌ای به نام خشکسالی نداریم. اصولا خوزستان پرآب‌ترین استان ایران است، پرآب‌ترین رودخانه ایران یعنی کارون و همچنین رودخانه‌های مهمی مثل کرخه، بهمن‌شیر، اروند، زهره و جراحی و همچنین رودخانه‌های کوچک متعددی در آنجا واقع شده است. علاوه بر این جنوب خوزستان ساحل خلیج فارس است و نمی‌توان گفت در چنین استانی خشکسالی شده است. جلگه خوزستان در طول تاریخ جلگه‌ای سرسبز بوده و با همه این بحران‌ها در سال گذشته رتبه اول محصولات کشاورزی را به دست آورده است. کل ایران محصولات کشاورزی از خوزستان می‌گیرد، پس چطور می‌توانیم بگوییم خشکسالی است؟ مسئله خوزستان مسئله خشکسالی نیست، بلکه ناشی از تصمیمات اشتباهی است که توسط برخی مدیران غیرمتخصص گرفته شده است.
شما در مستند «ایران، جنوب غربی» به چه مسئله‌ای اشاره دارید؟
طبیعی است که من به عنوان یک مستندساز به مسائل پیرامونم حساس باشم. تقریبا ابتدای دهه ۸۰ متوجه این مسئله شدم و شروع به سفر و تحقیق و عکاسی کردم و در نهایت طی دو سه سال از سال ۸۶ شروع به ساخت فیلم کردیم و روایتی را از هورالعظیم ارائه دادیم. سال ۸۹ فیلم «ایران، جنوب غربی» که روایت آخرین ساکنان تالاب هورالعظیم است، آماده شد.
این فیلم در آن سال‌ها کمتر دیده شد، زیرا ما در فیلم چند موضوع را مطرح می‌کنیم مثلا بحران گرد و غباری که خوزستان را گرفته بود و ما در فیلم اشاره می‌کنیم که منشاء این غبار خشک شدن هورالعظیم است درحالیکه در آن زمان به اینها می‌گفتند ریزگردهای عربی و معتقد بودند که از کربلا و عراق می‌آید، درحالیکه ما در فیلم «ایران، جنوب غربی» مشخصا گفتیم که این معضل مربوط به خشک شدن هورالعظیم است که باعث می‌شود گرد و غبار وارد خوزستان و بعدها کرمانشاه و شیراز شود و حتی این گرد و غبار به تهران هم رسید.
«ایران، جنوب غربی» به همین دلایل در آن سال‌ها مورد توجه قرار نگرفت، چون حتی کارشناسان می‌گفتند این حرف‌ها علمی نیست. در دهه ۹۰ وقتی که دولت عوض شد، آگاه‌سازی صورت گرفت، خبرنگاران بیشتر و کارشناسان آمدند و مسئله را بررسی کردند و همه اذعان کردند که خشک شدن هورالعظیم یکی از منابع و دلایل اصلی بحران‌های جدی یعنی همان گرد و غبار است. اتفاقا از همان زمان فیلم دیده شد و به تدریج در دانشگاه‌ها و موسسات زیست‌محیطی نمایش داده شد. این فیلم قصه آخرین ساکنان تالاب هورالعظیم و آنچه بر هورالعظیم گذشته است را روایت کند.
از وضعیت کنونی خوزستان بگویید.
همانطور که همه می‌دانند، حال و روز کنونی خوزستان حال و روز خوبی نیست، به دلیل اینکه مسئله بی‌آبی در فضای کشاورزی در غرب استان بسیار جدی است. این مسئله هر سال قابل پیش‌بینی است و همه می‌دانند که وقتی بیش از ۲۰ سد در بالای کرخه احداث شده، هیچ آبی به پایین‌دست نمی‌آید و همچنین مشکل از انتقال آب کارون و کرخه به شهرهای دیگر و مناطق کویری است که بدون کارشناسی صورت گرفته است. همه اینها باعث شده خوزستان حال و روز خوبی نداشته باشد، البته ما امیدواریم اتفاقات خوبی رخ دهد و دریچه‌های سد باز شود و بخشی از آبی که پشت سد هست، به صورت موقت مشکل را حل کند و در درازمدت نیز مسئله انتقال آب خوزستان به مناطق کویری را مدیریت کنند تا بتواند به حالت قبل برگردد و توجه جدی صورت گیرد به فضایی که طبیعت برای هر منطقه‌ای ساخته است.
در این منطقه بحران بسیار جدی است و مقام معظم رهبری هم اعلام کردند که مردم خوزستان حق دارند اعتراض کنند و به نظرم صحبت‌های ایشان بسیار مهم است و بقیه مسئولین هم باید تمکین کنند. این اتفاق رو به جلویی است که بالاترین مقام مملکت به خواسته و اعتراض مردم احترام می‌گذارد و به نظرم باید خیلی مورد توجه قرار گیرد. مردم اعتراض دارند، تنها مسئله آنها آب است. آنها آب می‌خواهند و به نظرم با توجه جدی به خواسته‌ی آنها می‌توان دامنه‌ی اعتراض را از منطقه به کلی پاک کرد.