با افزایش بی‌رویه قیمت مواد اولیه و عدم حمایت دولت، تولید فرش دستباف کاهش یافته و علاوه بر افول‌صادرات در قطب فرش ایران، کشورهای خارجی نیز گوی سبقت را از تجار ایرانی ربوده‌اند.
اینجا قطب فرش ایران است؛ جایی که در روزگاری نه چندان دور صدای روح نواز دفه زنی از هر کوی و برزنی به گوش می‌رسید اما حالا چند سالی است که با افزایش بی رویه قیمت مواد اولیه، چند نرخی بودن ارز و قطع بیمه قالیبافان، تولید فرش دستباف نیز بی رمق‌تر از گذشته شده است.
حالا صادرات نفیس‌ترین فرش‌های دستباف تبریز، حال و روز خوبی ندارد و به دلایل مختلفی، تولیدکنندگان دست از کار کشیده و نظاره‌گر بازار بی رمق فرش دستباف هستند؛ صادراتی که اگر چند سال گذشته آمار و ارقام خوبی را به ثبت رسانیده بود حالا کاهش یافته و افول صادرات در قطب فرش ایران را رقم زده است.
تحریم‌ها نقش مؤثری در صادرات دارد
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: تحریم‌ها نقش مؤثری در کاهش صادرات دارد و با وجود اینکه فرش یک کالای فرهنگی و هنری است و نباید شامل تحریم‌ها باشد اما متأسفانه چنین نیست.
اسماعیل چمنی ادامه داد: برگشت ارز در حوزه صادرات فرش، چند نرخی بودن و نوسانات ارز و عدم تثبیت قیمت آن، سردرگمی صادرکنندگان و در نتیجه کاهش صادرات را در پی دارد.
وی افزود: دولت به هیچ عنوان برای تأمین بخش مهمی از مواد اولیه فرش که از خارج کشور وارد می‌شود نقشی نداشته و علاوه بر این، ارز دولتی نیز به آن تعلق نمی‌گیرد.
برگشت ارز در حوزه صادرات فرش، چند نرخی بودن و نوسانات ارز و عدم تثبیت قیمت آن، سردرگمی صادرکنندگان و در نتیجه کاهش صادرات را در پی دارد
چمنی گفت: دولت با وجود اینکه هیچ گونه کمکی در تأمین مواد اولیه فرش ندارد اما به هنگام صادرات، باید ارز نیمایی توسط صادرکنندگان به کشور بازگردانده شود که همین، منجر به متضرر شدن آنان می‌شود.
کاهش ۵۲ میلیون دلاری صادرات فرش
چمنی بیان کرد: صادرات سالیانه فرش در سطح کشور حدود ۴۰۰ میلیون دلار بود اما در طی ۹ ماه سال گذشته، به ۵۲ میلیون دلار کاهش یافته است اما با توجه به اینکه پایه صادرات در کشور، تولید است متأسفانه در حال حاضر، افزایش بی رویه قیمت مواد اولیه، منجر به عدم تأمین مواد اولیه از سوی تولیدکنندگان فرش دستباف شده است.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف گفت: با افزایش بی رویه قیمت مواد اولیه، قیمت فروش فرش با افزایش حداقلی همراه بوده و به دلیل مقرون به صرفه نبودن و تورم بیش از حد مایحتاج زندگی خانوارها، تولیدکنندگان دست از کار کشیده و همین، موجب کاهش تولید می‌شود چرا که با توجه به تورم حاضر، دستمزد قالیبافان کفاف هزینه زندگی را نکرده و با تورم همخوانی ندارد.
کاهش تولید به دنبال قطع بیمه قالیبافان
وی، قطع بیمه قالیبافی را یکی از مهم‌ترین علل کاهش تولید دانسته و افزود: در سال‌های گذشته بیش از ۶۰۰ هزار نفر از قالیبافان در سطح کشور از حق بیمه برخوردار بودند اما در حال حاضر به ۳۰۰ هزار نفر در سطح کشور کاهش یافته است.
با افزایش بی رویه قیمت مواد اولیه، قیمت فروش فرش با افزایش حداقلی همراه بوده و به دلیل مقرون به صرفه نبودن و تورم بیش از حد مایحتاج زندگی خانوارها، تولیدکنندگان دست از کار کشیده‌اندچمنی ادامه داد: در سطح استان آذربایجان شرقی، نزدیک به ۹۰ هزار نفر از بیمه قالیبافی برخوردار بودند که در حال حاضر به ۴۰ هزار نفر کاهش یافته است.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز در پایان گفت: با توجه به ظرفیت ۲۰۰ هزار نفری بیمه قالیبافی در سطح استان، بیمه ۵۰ هزار نفر از قالیبافان قطع شده است.
شغل قالیبافی و صنوف همگن از رونق افتاده است
بازرس هیئت مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: متأسفانه در سال‌های اخیر هنر صنعت فرش، مورد بی مهری متولیان و مسئولان دولتی قرار گرفته و از آنجایی که هیچ‌گونه طرح و حمایت‌های مادی و معنوی از این هنر صورت نگرفته، کم کم شغل قالیبافی و صنوف همگن از رونق افتاده است.
اعظم ستاری فرد ادامه داد: برای ارزیابی دلایل عدم صادرات، باید به این موضوع مهم اشاره کرد که عموماً تولید ما دچار نقص شده است؛ به عنوان مثال عدم ثبات در قیمت مواد اولیه و دستمزد، موجب نوسان در قیمت تمام شده می‌شود که طرف خارجی عمدتاً مایل به قراردادهای با ثبات و دراز مدت می‌باشند اما به دلیل اینکه تولید کننده داخلی از قیمت تمام شده محصول خود آگاهی ندارد چطور می‌تواند زیر بار قرار داد تعهد آور خارجی برود؟
افزایش قیمت مواد اولیه و عدم حمایت از صادرکنندگان
این کارشناس ارشد تجارت الکترونیک افزود: عمدتاً تولید و اتمام فرش پروسه‌ای زمان بر است و در این مدت چندین بار قیمت مواد اولیه و حتی دستمزد دچار تورم می‌شود و در آخر قیمت تمام شده، قیمتی نیست که بتوان در بازار خارجی رقابت کرد.
عمدتاً تولید و اتمام فرش پروسه‌ای زمان بر است و در این مدت چندین بار قیمت مواد اولیه و حتی دستمزد دچار تورم می‌شود و در آخر قیمت تمام شده، قیمتی نیست که بتوان در بازار خارجی رقابت کرد
ستاری فرد گفت: در موضوع عدم حمایت از صادر کنندگان، متأسفانه با ایجاد موانع و بخشنامه‌ها، قوانین متعدد و دست و پا گیر به جای حمایت و ارائه بسته‌های تشویقی، در عمل هیچ گونه حمایتی از ارگان‌های دولتی برای تجار در نظر گرفته نمی‌شود.
وی با اشاره وجود تحریم‌ها توضیح داد: گاهی برخی از مواد اولیه به عنوان محصول وارداتی است و به دلیل وجود تحریم‌ها ممکن است در قیمت کالا و زمان در اختیار داشتن مواد اولیه، تولید کننده و در نهایت صادر کننده را در محدودیت ارائه به موقع کالا به طرف خارجی قرار دهد.
برگشت سرمایه ریسک پذیر شده است
این کارشناس ارشد تجارت الکترونیک بیان کرد: حتی به فرض وجود صادرات، برگشت سرمایه ریسک پذیر شده و ممکن است امکان بازگرداندن ارز کالای صادر شده وجود نداشته باشد که در اینجا باید به عدم حضور طرف ایرانی در نمایشگاه‌ها و بازارهای بین المللی را نیز اشاره کرد که عملاً امکان رقابت را سلب کرده است.
ستاری فرد افزود: عمده بازار قدیمی فرش ایرانی در آمریکا و اروپا به دلیل تحریم‌ها مورد تهدید واقع شده و ایجاد بازار جدید و یافتن مشتری‌های جدید نیازمند صرف هزینه و البته گذشت زمان است؛ به طور مثال برای در اختیار گرفتن بازار شرق آسیا تاجر بخش خصوصی توانایی چنین سرمایه گذاری کلان و دراز مدت را ندارد و اینجاست که نیاز به حمایت‌های بیشتر ارگان‌های دولتی است.
پیدایش رقبای قدرتمند خارجی
وی به پیدایش رقبای قدرتمند خارجی اشاره کرده و گفت: مثلاً کشورهای چین، پاکستان، هند و ترکیه، سرمایه گذاری‌های کلانی در این زمینه کرده‌اند و با توجه به محدودیت‌های ایجاد شده برای تجار ایرانی، توانسته‌اند بر بازار جهانی تأثیر گذاشته و مشتریان قدیمی فرش ایران در آمریکا و اروپا را به سمت خود بکشانند.
در برخی از این کشورها به خاطر ارزان بودن نیروی کار، مواد اولیه و البته از همه مهم‌تر کمک‌های دولتی عملاً گوی رقابت را از تاجران ایرانی ربوده‌اند
ستاری فرد افزود: در برخی از این کشورها به خاطر ارزان بودن نیروی کار، مواد اولیه و البته از همه مهم‌تر کمک‌های دولتی عملاً گوی رقابت را از تاجران ایرانی ربوده‌اند.
بازرس هیئت مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز بیان کرد: با دلایل و تفاسیر ذکر شده به نظر می‌آید در دولت‌های اخیر متأسفانه صادرات فرش و کلاً مقوله هنر صنعت فرش در کانون توجه قرار نگرفته و این نمایانگر آن است که سیاست دولت‌ها در مورد این صنعت و هنر اصیل ایرانی عمدتاً یکسان بوده و کم توجهی در این مورد به وضوح قابل رؤیت است.
لزوم تمهیدات و افزایش تشویق‌ها به این هنر
ستاری فرد ادامه داد: فرش فرآورده و محصول فرهنگی، تجاری است که به عنوان نماد تمدن باستانی ایران در جهان شناخته می‌شود که برای ارزش بخشیدن به این هنر گرانمایه، باید مسئولان متولی تمهیدات و تشویق‌های بیشتری در نظر بگیرند تا بازار جهانی از نعمت داشتن این محصول فرهنگی، هنری، تجاری تمدن ایرانی بی نصیب نماند.
بعد هنری فرش تأثیر مستقیمی در صادرات و افول آن دارد
وی افزود: اما در بعد هنری فرش که تأثیر مستقیمی در صادرات و البته افول آن دارد به تغییر ذائقه بازار جهانی باید اشاره نمود که متأسفانه در داخل کشور، برای ارائه نقوش و طرح‌های به روز و رایج شده جهانی چندان رغبتی نشان داده نشده و گویا بازار و تولید کننده می‌خواهد طرح و سلیقه خود را بر افکار خریدار غالب کند که این مورد از باب مشتری مداری و نیز در پروسه رقابت در بازار و صادرات نقش پر رنگی دارد.
ستاری فرد در پایان گفت: هر اندازه که تلاش برای بازاریابی بیشتر باشد طبعاً باید طراح، تولیدکننده و صادرکننده ایرانی نیز به سلایق مشتریان جهانی احترام بیشتری قائل شود.
سال‌های متمادی است که مشکلات گوناگون گریبان‌گیر قطب فرش ایران شده است؛ مشکلاتی که به راحتی می‌تواند افول این هنر را رقم بزند. هنرمندان این مرز و بوم سالهاست از افزایش بی رویه مواد اولیه و نوسانات ارز گله دارند اما بی توجهی و بی رغبتی مسئولان برای رفع مشکلات در این حوزه باعث می‌شود تا دست از کار بکشند و این هنر نیز کم کم از رونق بیفتد.