ایران به عنوان یکی از کشورهای پیشرفته در حوزه خدمات فنی – مهندسی که در سال‌های اخیر پروژه‌های مهمی چون آزادراه تهران-شمال با ویژگی‌های پیچیده آن، آزادراه غدیر، سدهای کارون ۳ و ۴، خط آهن قزوین-رشت که از روی بخشی از دریاچه سد منجیل عبور کرده و یک شاهکار زیبای مهندسی است، بزرگراه دو طبقه صدر، تونل توحید، تونل البرز در قطعه ۲ آزادراه تهران -شمال و بسیاری پروژه‌های دیگر از سوی مهندسان ایرانی را به جهانیان معرفی کرده است، می‌تواند سهم بزرگی از پروژه‌های عمرانی مهم دنیا اخذ کند.

اینک با الحاق به سازمان شانگهای به عنوان عضو اصلی، فرصت متاسبی فراهم شده تا ظرفیت‌های پیمانکاران ایرانی، در صدور خدمات فنی-مهندسی در بازار کشورهای عضو سازمان فعال شود.

به خصوص که چین در اجرای پروژه کمربند-راه مصمم‌تر شده و می‌توانیم بخشی از فعالیت‌های عمرانی و زیرساختی این ابتکار را به سمت شرکت‌های ساختمانی ایرانی منتقل کنیم.

دبیر سندیکای شرکت‌های ساختمانی: ظرفیت ۱۵۰ میلیارد دلاری صادرات فنی مهندسی شرکت‌های ایرانی

ایرج گلابتونچی دبیر سندیکای شرکت‌های ساختمانی در گفت وگو با خبرنگار مهر با اشاره به سفر هفته جاری رئیس جمهور به تاجیکستان برای حضور در اجلاس سازمان همکاری‌های شانگهای درباره صادرات خدمات فنی-مهندسی به حوزه کشورهای CIS، آسیای میانه و روسیه اظهار کرد: بازارهای اطراف ما مانند آسیای میانه و بازارهای منطقه‌ای در شرق و غرب کشورمان، بازارهای اصلی و هدف ما هستند.

وی افزود: در حوزه آسیای میانه، کشورهای محصور در محدوده CIS همگی در بخش توسعه زیرساخت‌ها مانند راهسازی، راه آهن، جاده، ساختمان سازی و سد سازی، با کمبودهایی مواجهند که بازار خوبی برای صادرات خدمات فنی-مهندسی ما ایجاد کرده اند؛ برای دستیابی به بازارهای فنی مهندسی هر یک از این کشورها، باید مختصات و ویژگی‌هایی را در نظر گرفت که از جمله آنها، اختلافات درونی برخی از این کشورها با یکدیگر است.

وی گفت: ظرفیت کل شرکت‌های فنی مهندسی ایران ۲.۵ میلیون میلیارد تومان معادل ۱۴۰ تا ۱۵۰ میلیارد دلار است که بخشی از آن می‌تواند به کشورهای عضو اجلاس شانگهای هدایت شود.

مختصات ورود به بازار خدمات فنی مهندسی آسیای میانه

دبیر انجمن شرکت‌های ساختمانی گفت: با توجه به روابط خوب و نزدیک اقتصادی – سیاسی که برخی کشورهای حوزه CIS و اتحادیه اوراسیا مانند ارمنستان با ایران دارند، پیمانکاران ما می‌توانند به بازار توسعه زیرساخت‌های این کشور وارد شوند؛ در ازبکستان به عنوان عضو سازمان شانگهای هم مشکلی برای ورود نداریم و شرکت‌های پیمانکاری ایرانی به راحتی ورود می‌کنند و شرایط پذیرش شرکت‌های ساخت و ساز ایرانی سریع‌تر انجام می‌شود. اما در قزاقستان و آذربایجان به دلیل آنکه تأثیرپذیری آنها از کشورهای دیگر بیشتر است، تحریم‌های ایران را جدی تر می‌گیرند و شرایط ورود شرکت‌های پیمانکاری ایرانی سخت‌تر شده است. اگرچه در قزاقستان به خصوص در حوزه راهسازی پیمانکارانی از ایران پروژه‌های نسبتاً مهمی را به انتها رسانده اند در حال حاضر هم در قزاقستان پروژه‌های عمرانی داریم اما ورود به بازار خدمات فنی مهندسی آنها به دلیل اینکه باید مجدداً تأیید صلاحیت شوند، با مشکلات ناشی از تحریم‌ها روبرو است که کار را سخت کرده است.

وی ادامه داد: در تاجیکستان، پیمانکاران ایرانی بیشتر در حوزه آب، انتقال خط لوله آب و سدسازی ورود کرده اند؛ قبلاً ورود به تاجیکستان و صادرات خدمات مهندسی به این کشور راحت تر بود.

گلابتونچی درباره بازار خدمات فنی مهندسی ترکمنستان اظهار کرد: این کشور به دلیل داشتن دسترسی راحت تر و نیز داشتن مرز مشترک با کشورمان، قرابت بیشتری با پیمانکاران ایرانی دارد نسبت به کشورهای پیرامونی خود هم در خصوص راهسازی، مستعدتر است؛ با این حال اختلافات گازی ایران و ترکمنستان مانع از آن شده که ما در بازار ترکمنستان به خصوص راهسازی ورود کنیم.

جایگاه عجیب ترکیه در صادرات خدمات مهندسی دنیا با درآمد باورنکردنی ۴۵۰ میلیارد دلاری

وی رقیب اصلی ایران در حوزه CIS را ترکیه دانست و یادآور شد: در طول ۴۰ سال اخیر، بیشترین صادرات خدمات فنی مهندسی ترکیه به روسیه بوده است؛ ترکیه حدود ۴۵۰ میلیارد دلار حجم خدمات فنی مهندسی در طول ۴۰ سال داشته است که ۲۰ درصد آن را به روسیه صادر کرده است. ترکیه ۱۹۳۰ پروژه عمرانی در روسیه انجام داده است که حجم مبادلات آنها ۶۶ میلیارد دلار بوده است. در قزاقستان ۲۸۰ پروژه با ۲۱.۵ میلیارد دلار اجرا کرده است؛ این کشور در آذربایجان ۳۶۳ پروژه عمرانی به ارزش ۱۱.۵ میلیارد دلار اجرا کرده است؛ ترکیه ۲۰۵ پروژه در گرجستان با ارزش ۴.۵ میلیارد دلار معادل یک و نیم درصد صادرات خدمات فنی مهندسی آنهاست؛ ترکیه ۹۸۷ پروژه عمرانی به ارزش ۴۷ میلیارد دلار در ترکمنستان اجرا کرده که معادل حدود ۱۴ درصد کل صادرات خدمات فنی مهندسی این کشور بوده است؛ ترکیه‌ای ها مجموعاً ۷ هزار و ۹۵۰ پروژه در دنیا اجرا کرده اند. ۴۰ شرکت مهندسی ترکیه در میان ۲۰۰ شرکت برتر مهندسی دنیا قرار دارند؛ این کشور توانسته دومین صادرکننده مصالح ساختمانی شود.

گلابتونچی گفت: بنابراین بازاری که در حوزه صدور خدمات فنی-مهندسی در بالای سر ما وجود دارد، ظرفیتی بین ۵۰ تا ۷۰ میلیارد دلاری است.

سهم ایران از صادرات خدمات مهندسی به CIS چه قدر بوده است؟

وی تأکید کرد: شرکت‌های مهندسی ایران در ۴۰ سال اخیر در ازبکستان ۳ پروژه، در تاجیکستان ۶ پروژه عمرانی، در قزاقستان ۷ پروژه و در ترکمنستان و آذربایجان هر کدام تنها یک پروژه اجرا شده است. در فدراسیون روسیه هم هیچ پروژه‌ای نداشته ایم که این موضوع با روابط خوب سیاسی ما با روس‌ها در تناقض است اما با وجود آنکه روابط سیاسی ترکیه و روسیه مانند روابط تهران-مسکو نیست، اما توانسته اند در بازار روسیه ورود کرده و حدود ۲ هزار پروژه عمرانی اجرا کنند.

۳ دلیل برای عدم توفیق ایرانی در سهم خواهی از بازارهای خدمات مهندسی

عضو هیئت مدیره انجمن صادرکنندگان خدمات فنی – مهندسی درباره علت عدم توفیق ایران در کسب بازار این خدمات اظهار کرد: یکی از دلایل آن نبود حمایت از طرف دولت‌ها بوده است البته به نظر می‌رسد دولت سیزدهم به دنبال احیای این بخش است؛ علت دیگر این است که صادرات خدمات فنی – مهندسی در اولویت‌های صادراتی کشور قرار نداشته است؛ علت سوم هم این است که باید به شرکت‌های مهندسی خود کمک کنیم تا با ارتقای سطح کیفی و سازمانی خود بتوانند با رقبای اصلی شامل ترکیه و چین رقابت کنند.

۵۴ هزار شرکت خدمات فنی مهندسی داریم!

وی با بیان اینکه ما در سال بیش از ۲۰۰ هزار فارغ التحصیل مهندسی داریم که در قالب شرکت‌های جدید، بنگاه‌های خدمات فنی مهندسی ایجاد می‌کنند؛ در حال حاضر بیش از ۵۰ هزار شرکت پیمانکاری رتبه بندی شده در سازمان برنامه و بودجه و ۳۵۰۰ شرکت مشاور داریم که حدود ۵۴ هزار شرکت خدمات فنی مهندسی تأیید صلاحیت شده و دارای رتبه هستند تعدادی هم تأیید صلاحیت نشده هستند؛ بنابراین در داخل کشور برای این حجم شرکت دیگر کار نیست و چاره‌ای جز صادرات خدمات فنی مهندسی به حوزه CIS، افغانستان، پاکستان، عراق و جنوب خلیج فارس نداریم.

درآمد ۳۲ میلیارد دلاری ایران از صادرات خدمات مهندسی در ۴۰ سال اخیر

گلابتونچی نقش دولت را برداشتن موانع حضور شرکت‌های مهندسی در بازارهای خدمات فنی مهندسی منطقه عنوان و تصریح کرد: از سال ۱۳۷۳ که شروع فعالیت صادرات خدمات فنی مهندسی بعد از انقلاب به صورت رسمی است تا سال ۱۳۹۸، کل صادرات خدمات فنی مهندسی ما ۳۲ میلیارد دلار در قالب ۹۰۰ پروژه بوده است.

پاکستان؛ عضو سازمان شانگهای است ولی فقط یک پروژه آنجا اجرا کرده ایم

وی اولین صادرات خدمات فنی مهندسی بعد از انقلاب را اجرای پروژه راهسازی در منطقه سیستان پاکستان معرفی کرد و گفت: اما بعد از آن دیگر پروژه‌ای در پاکستان نداشتیم و نتوانستیم این حضور را ادامه دهیم؛ ضمن اینکه به دلایلی، گرفتن پروژه‌های عمرانی در پاکستان چندان راحت نیست.

دبیر انجمن شرکت‌های ساختمانی بزرگترین مشکل صادرات خدمات فنی مهندسی را ناتوانی شرکت‌های ایرانی در اخذ ضمانت نامه‌های بانکی در خارج از کشور بیان کرد و افزود: اگر دولت می‌خواهد در بازارهای آسیای میانه فعال شود، باید اول مشکل اخذ ضمانت نامه‌های بانکی را از طریق مذاکرات سیاسی برطرف کند.

بیشترین درآمد از صادرات خدمات مهندسی را از عراق داشته ایم

وی بیشترین میزان صادرات خدمات فنی مهندسی ایران را در ۴۰ سال بعد از انقلاب به عراق دانست و بیان کرد: ۴۰ شرکت ایرانی ۶۰ پروژه را در این کشور اجرا کرده اند که ظرفیت ۵ میلیارد دلاری ایجاد کرده است.

ظرفیت صادرات خدمات مهندسی ایرانی‌ها: ۱۵۰ میلیارد دلار

این فعال صنعت ساختمان، ظرفیت کل شرکت‌های فنی مهندسی ایران را ۲.۵ میلیون میلیارد تومان معادل ۱۴۰ تا ۱۵۰ میلیارد دلار اعلام و تصریح کرد: ما پتانسیل تا ۱۵۰ میلیارد دلاری و به همین اندازه هم بازارهای هدف داریم که اگر فقط ۲۰ درصد این ظرفیتِ بزرگِ خدمات فنی مهندسی صادر شود، تا ۲۵ میلیارد دلار برای کشور سالانه ارزآوری دارد.

اردوغان در تهران قبل از دیدار با روحانی با پیمانکار ترکیه‌ای مسکن مهر پرند و پردیس دیدار کرد

گلابتونچی با انتقاد از اینکه یک دستگاه به طور خاص متولی صدور خدمات فنی مهندسی نیست گفت: ۱۷ دستگاه در حوزه خدمات فنی مهندسی از قبیل سازمان توسعه تجارت، صندوق ضمانت صادرات، وزارت نیرو، وزارت راه و شهرسازی، وزارت نفت و… دخیلند اما یک نهاد متمرکز مانند شورای عالی صادرات خدمات فنی مهندسی که بتواند در حوزه صدور خدمات فنی مهندسی، استراتژی سازی و برنامه ریزی کند تا بر اساس آن برنامه‌های حمایتی جاری شود، نداریم. صادرات خدمات فنی مهندسی نباید در سفرهایی با این سطح کلان، زینت المجالس باشد، بلکه باید مقامات ارشد کشورمان از پیمانکاران ایرانی حمایت کنند؛ وزیر راه ترکیه به کشورهای مختلف سفر می‌کند تا بتواند برای شرکت‌های مهندسی ترکیه‌ای پروژه بگیرد. به عنوان مثال وقتی اردوغان رئیس جمهور ترکیه وارد تهران شد، قبل از دیدار با حسن روحانی، با مدیر شرکت «کوزو» پیمانکار ترکیه‌ای پروژه مسکن مهر شهرهای جدید پرند و پردیس دیدار کرد که سیگنال حمایت از این شرکت را به دولت ایران می‌داد.