حالا دیگر با سرعت گرفتن واکسیناسیون در جامعه و گروه سنی دانش آموزان ۱۲ تا ۱۶ سال، راهی جز تمرین و همت برای بازگشایی مدارس نداریم؛ باید به معنای عملی به تدریج این موضوع را کلید زد.
قرار است از شنبه هفته آینده با شروع آبان ماه فرایند بازگشایی تدریجی مدارس و آموزش حضوری آغاز شود. به گفته سخنگوی آموزش و پرورش تا به حال بالغ بر ۸۵ درصد معلمان و کادر آموزش و پرورش و ۶۰ درصد گروه سنی دانش آموزان ۱۲ تا ۱۸ سال واکسن زده‌اند. (هر چند به گفته مسعود یونسیان استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران این آمار در میان دانش آموزان ۱۲ تا ۱۶ سال ۳۵ درصد است).
گرچه واکسیناسیون از ابتلای صد درصدی به کرونا جلوگیری نمی‌کند ولی تجربه کشورها و همچنین در کشور خودمان نشان داده که واکسیناسیون تا درصد بسیار بالایی از چرخش ویروس جلوگیری می‌کند و مهم‌تر از همه اینکه از ابتلای سخت افراد جلوگیری می‌کند. هر چند هنوز واکسیناسیون گروه سنی زیر ۱۲ سال در کشورمان شروع نشده و به نظر می‌رسد برای این گروه سنی نیاز به داده‌های بیشتر بالینی است، اما بازگشایی مدارس حالا دیگر دور از انتظار نیست.
از روز اول مهرماه تا همین امروز برای کلاس اولی‌ها به صورت گروه بندی شده و محدود آموزش حضوری در مدارس برگزار شده است. هر چند در برخی از مدارس این آموزش‌های حضوری به دو هفته اول محدود شد اما شمار زیادی از مدارس نیز این آموزش‌های حضوری را ادامه داده‌اند که بیشتر شامل مدارس غیردولتی می‌شود.
عموم محصلان در دیگر پایه‌های تحصیلی آموزش را با آموزش مجازی شروع کرده‌اند. در این میان هنرستانی‌ها نیز برای آموزش دروس کارگاهی راهی مدارس شده‌اند و برخی مدارس که توانایی رعایت پروتکل‌های بهداشتی را به شیوه‌ای قابل اطمینان داشتند در پایه‌های دیگر هم پذیرای دانش‌آموزانشان شدند. مدارس روستایی و عشایری نیز آموزش را به صورت حضوری آغاز کردند.
طلسم یک سال و نیم آموزش مجازی شکسته می‌شود؟
اما قرار است از آبان ماه به تدریج آموزش‌ها به سمت حضوری با رعایت پروتکل‌ها، گروه بندی دانش آموزان پیش برود تا بلکه طلسم یک سال و نیم آموزش مجازی شکسته شود. گرچه ممکن است هنوز هم خانواده‌ها گلایه‌هایی از همین روزهای بازگشایی مدارس داشته باشند. عده‌ای از والدین هنوز بازگشایی مدارس را با توجه به آمار روزانه ده هزار ابتلای روزانه منطقی نمی‌دانند، عده‌ای از والدین جزو دسته‌ای قرار می‌گیرند که با واکسن مخالف هستند، عده‌ای دیگر هم به اجرای دقیق پروتکل‌ها توسط مدارس مطمئن نیستند و معتقدند نظارت آموزش و پرورش روی این مساله جای سوال دارد. با این‌همه شمار بسیار زیادی از والدین نگران افت تحصیلی فرزندانشان و مشکلات عدیده روحی و روانی فرزندانشان در روزهای دوری از مدرسه و همکلاسی و معلم هستند. حالا هر چه بیشتر می‌گذرد بر شمار دسته دوم که با بازگشایی مدارس هر چند محدود و به تدریج افزوده می‌شود اما آموزش مجازی بسیاری از معلمان را در زمین بازی خطرناکی قرار داده است؛ زمینی که آنها اهمیت آموزش حضوری را کمتر به خودشان و اولیا یادآوری کنند و حتی اصرار به تداوم آموزش مجازی داشته باشند.
هر چه بیشتر می‌گذرد بر شمار دسته دوم که با بازگشایی مدارس هر چند محدود و به تدریج افزوده می‌شود اما آموزش مجازی بسیاری از معلمان را در زمین بازی خطرناکی قرار داده است؛ زمینی که آنها اهمیت آموزش حضوری را کمتر به خودشان و اولیا یادآوری کنند و حتی اصرار به تداوم آموزش مجازی داشته باشند
شاید بیشترین چالش بازگشایی مدارس از آبان ماه به شهرهای بزرگ و خصوصاً پایتخت مربوط باشد. گفته می‌شود از آبان شرایط مهیا می‌شود تا دیگر از نیمه آبان ابتدا در مناطق کم جمعیت شهری فعالیت مدارس حضوری شود. شنیده‌ها حکایت از این دارد که ابتدا آموزش‌های حضوری از دوره متوسطه آغاز خواهد شد و حضور در کلاس منوط به داشتن کارت واکسیناسیون توسط دانش آموزان خواهد بود. بسیاری از مدارس این موضوع را به خانواده‌ها اعلام کرده‌اند.
ابهامات بیشتر شروع آموزش حضوری برای دوره دبستان است
حالا برای مسئولان آموزش و پرورش همه مجوزها منوط به روند واکسیناسیون دانش آموزان است هر چند فرهنگ سازی جدی برای تشویق خانواده‌ها در این موضوع کمتر در سطح اقناع عمومی به چشم می‌خورد. برای دانش آموزان زیر ۱۲ سال نیز که بیش از دیگر دانش آموزان نیازمند آموزش حضوری هستند نیز برنامه و اطلاعیه مشخصی از سوی آموزش و پرورش اعلام نمی‌شود تا همچنان ابهام‌ها ادامه داشته باشد. والدین می‌گویند حالا بیشتر معلم‌ها هستند که اصرار دارند آموزش حضوری در این شرایط که هنوز کرونا به پایان نرسیده منطقی نیست در حالی که واکسیناسیون در کل جامعه این روزها نوید بخش این است که طی دو ماه آینده واکسیناسیون کل جامعه به بالای ۸۰ درصد که گفته می‌شود ایمنی جمعی ایجاد می‌شود، خواهد رسید و در حال حاضر نیز ۷۰ درصد جامعه تک دوز واکسن و نزدیک ۴۰ درصد جامعه دو دوز واکسن را دریافت کرده‌اند که عموم گروه‌های پر خطر در این دسته دوم جای می‌گیرند.
اطلاعیه‌های شفاف‌تر آموزش‌های حضوری برای دانش آموزان با نیازهای ویژه
از سوی دیگر برای دانش آموزان با نیازهای ویژه وضعیت اعلام شرایط آموزش حضوری بهتر است و با دقت بیشتری اطلاع رسانی می‌شود. مجید هداوند معاون برنامه‌ریزی آموزشی و توانبخشی آموزش و پرورش استثنایی درباره میزان ساعت آموزش حضوری دانش‌آموزان با نیاز ویژه در کلاس درس گفته است: هر جلسه کلاس درس در فضای آموزشی دوره پیش دبستان و پایه‌های اول تا سوم ابتدایی ۳۰ دقیقه، چهارم تا ششم ۳۵ دقیقه و دوره‌های بالاتر تحصیلی را ۴۵ دقیقه توصیه کردیم. در ارتباط با دانش آموزان استثنایی تاکید شده، اصل بر سلامت و ایمنی دانش‌آموزان و معلمان است، بنابراین اعلام شده که آموزش به شیوه حضوری در مدارس به صورت خیلی آرام و تدریجی باشد.
وی با تاکید بر واکسیناسیون تمام افراد مرتبط با دانش آموزان استثنایی گفت: حتماً مدیران مدارس نسبت به واکسیناسیون کامل نیروهای اداری آموزشی، توانبخشی مدرسه و رانندگان سرویس ایاب و ذهاب دانش آموزان نظارت داشته باشند، زیرا دانش‌آموزان ما جهت ورود به مدرسه نیاز به سرویس ایاب و ذهاب دارند. در این زمینه حتی ابلاغ اعتبار هم به استان‌ها شده است.
معاون برنامه‌ریزی آموزشی و توانبخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی گفت: همچنین باید پروتکل‌های بهداشتی را در سرویس‌های ایاب و ذهاب لحاظ کنند. علاوه بر این ما تاکید کردیم که دروس کارگاهی هنرستان‌های استثنایی و دوره دوم متوسطه کار و دانش خاصِ دانش آموزان با نیاز ویژه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فواصل اجتماعی به شیوه حضوری ارائه شود. آموزش در مراکز آموزشی و توانبخشیِ دانش‌آموزان با مشکلات ویژه یادگیری به شکل حضوری است، زیرا آموزش آنها به شکل انفرادی است.
هداوند درباره ظرفیت آموزش حضوری برای مدارس استثنایی گفت: مدارس استثنایی با جمعیت تا ۵۰ نفر را با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و دستورالعمل‌های بهداشتی به صورت حضوری برگزار می‌شوند. البته تاکید کردیم که تعداد مجاز در کلاس‌های دانش آموزان آسیب دیده بینایی شنوایی و کم توان ذهنی شش نفر بیشتر نباشد و اگر بیش از شش نفر باشند باید به دو گروه تقسیم شوند.
وی در خصوص میزان حضور سایر دانش آموزان در کلاس درس گفت: در گروه‌های طیف اتیسم، جسمی حرکتی و چند معلولیتی حداکثر باید سه نفر در کلاس درس حضور داشته باشند، اگر بیش از سه نفر باشند باید به دو گروه تقسیم شوند.
وی در پاسخ به این سوال که اکنون چند درصد دانش آموزان استثنایی در مدارس حاضر هستند؟ گفت: در این دو، سه هفته‌ای که از مهرماه گذاشته ما مدارس زیر ۵۰ نفر را بررسی کردیم، تقریباً بین ۳۰ تا ۳۵ درصد به شکل حضوری آموزش دیدند. سایر موارد هم به شکل ترکیبی و غیرحضوری بوده است.
در حال حاضر بیش از ۸۰ هزار دانش‌آموز در مدارس خاص استثنایی تحصیل می‌کنند که نزدیک به هفتاد هزار دانش‌آموز به صورت تلفیقی و فراگیر در مدارس عادی حضور دارند. تقریباً نزدیک به ۱۵۰ هزار دانش‌آموز با نیاز ویژه در بیش از ۱۷۰۰ مدرسه استثنایی هستند. شاید باید گفت در دوران کرونا یکی از گروه‌های بسیار آسیب پذیر در امر آموزش و حتی روانی همین دانش آموزان بودند که دوری آنها از محیط مدرسه هم بر روند تحصیلشان و هم بر تعامل درون خانوادگی آنها اثرگذار بود.
نیاز به سرکشی ناظران آموزش و پرورش به تک تک مدارس برای چک کردن استانداردها
در مجموع می‌توان گفت امید به بازگشایی مدارس و بازگشت تدریجی به روزهای عادی آموزش حالا دیگر دور از دسترس نیست و شاید تنها همت بیشتری از سوی مسئولان، اولیا و مربیان می‌خواهد. مسئولان آموزش و پرورش باید همت کنند تا با سرکشی تک به تک مدارس از استانداردها اطمینان حاصل کنند و همچنین اقناع سازی معلمان و کادر مدارس را آغاز کنند تا شاهد حرف‌های چندگانه از سوی مسئولان و کادر مدارس برای اولیا نباشیم و مهم‌تر اینکه شاهد دو دستگی در مدارس به لحاظ دسترسی به امکانات بازگشایی مدارس نباشیم تا بار دیگر عدالت آموزشی زیر سوال نرود.
از سوی دیگر نیاز است که معلمان بیش از گذشته به نقش ویژه خود در امر تعلیم و تربیت توجه کنند و با بازنگری کیفیت آموزشی خود به شکلی منطقی و شفاف به آموزش خود در دوران آموزش مجازی نمره بدهند و ببینند آیا آموزش‌های مجازی کل فرایند تعلیم و تربیت را تحت تأثیر قرار نداده و ادامه این روند به نفع دانش‌آموزانشان خواهد بود؟ چون همین دانش آموزان هستند که در سال‌های بالاتر دوباره سر کلاس آنها خواهند نشست و انرژی مضاعفی برای تقویت پایه‌های تحصیلی شأن باید صورت بگیرد.
از سوی دیگر والدین واقع‌بینانه نگاه کنند که آیا در تمام دوران کرونا خصوصاً یک سال اخیر همه پروتکل‌های فاصله گذاری اجتماعی و قرنطینه و… رعایت کرده‌اند؟ آیا مقاومت برخی خانواده‌ها برای نفرستادن فرزندانشان به مدرسه واقعاً ارتباطی با کرونا دارد؟ آیا نیازهای روحی و روانی فرزندانشان را فارغ از نیازهای آموزشی می‌بینند؟
واقعیت این است هنوز در دنیا کرونا بیماری کاملاً شناخته شده‌ای نیست، هنوز هم می‌تواند غافلگیر کننده باشد، اما تجربه نشان داده است که جز زیستن با این بیماری و آموزش پروتکل‌ها و خود مراقبتی در عین فعالیت اجتماعی (جز در مواردی که بیماری وارد پیک می‌شود و به تشخیص ستاد کرونا فعالیت‌ها محدود می‌شود) راه دیگری نیست.