مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار است امروز با مقامات ایران از جمله وزیر امور خارجه در تهران دیدار کند؛ دیدارهایی که در نتیجه نشست آتی شورای حکام آژانس اتمی تاثیرگذار خواهد بود.
شب گذشته (دوشنبه) مسافری ویژه از مقصد وین به تهران رسید. این مهمان ویژه که قرار است با حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان و محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی دیدار و گفتگو کند، رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.
اگرچه در این روزها ایرانیان به‌واسطه مواضع دوگانه آقای مدیرکل علیه کشورمان، دل خوشی از وی ندارند، اما پس از درخواست چندباره گروسی برای دیدار با مقامات ارشد کشورمان، سرانجام سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در نشست خبری هفته گذشته (۲۴ آبان) از دعوت گروسی به تهران خبر داد.
البته این اولین سفر گروسی به تهران نیست، بلکه وی پس از روی کار آمدن از دسامبر ۲۰۱۹ تاکنون سه بار به تهران سفر کرده است و در اولین سفر خود، در سوم شهریور ۱۳۹۹ علاوه بر دیدار با وزیر امور خارجه وقت، با حسن روحانی نیز دیدار و گفتگو کرد.
اما سفرهای مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از وقتی برای این نهاد حائز اهمیت شد که کشورمان در پی خروج یکجانبه آمریکا از برجام و پس از یک سال صبر، پنج گام را در راستای کاهش تعهدات برجامی برداشت و وقتی اتفاقی در راستای اجرای تعهدات اروپایی‌ها رخ نداد، آذرماه سال گذشته (۱۳۹۹) با تصویب طرح دوفوریتی «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» در مجلس شورای اسلامی، طی نامه‌ای، آژانس بین‌المللی را از قصد خود برای توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و برخی از نظارت‌های فراتر از پادمان مطلع کرد.
پیش از سررسید مهلت قانونی اجرای این قانون و در روزهای آغازین اسفند ۱۳۹۹، گروسی خود را سراسیمه به تهران رساند و ضمن دیدار و گفتگو با علی‌اکبر صالحی رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی به دیدار محمدجواد ظریف وزیر سابق امور خارجه نیز رفت. این سفر برای رافائل مثمر ثمر بود و توانست با مقامات کشورمان به توافق موقت برای حفظ تشکیلات قدرتمند نظارتی آژانس دست یابد.
گروسی برای سومین بار در تهران!
با روی کار آمدن حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی و دولت سیزدهم، گروسی برای بار سوم به تهران سفر کرد که این سفر چند روز بعد از گزارش‌های پادمانی و برجامی آژانس صورت گرفت.
جدای از موضع غیرسازنده آژانس در این دو گزارش، اتفاق عجیبی رخ داد و جزئیات فنی و محرمانه‌ای از فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران در این گزارشات منتشر شد که مورد انتقاد مسئولین کشورمان قرار گرفت.
درز اطلاعات محرمانه از برنامه هسته‌ای ایران در گزارشات آژانس
بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در گفتگویی ضمن انتقاد از درز اطلاعات محرمانه در گزارشات آژانس گفت: «این مساله برای دبیرخانه آژانس و کشورهای عضو مضر است. جزئیات فعالیت‌ها و برنامه هسته‌ای کشورها نباید منتشر شود. نیازی نیست که همگان در جریان جزئیات فنی برنامه هسته‌ای کشور عضو قرار گیرند.»
سخنگوی سازمان انرژی اتمی تصریح کرد: «این مساله نه لزوماً به لحاظ فنی و هسته‌ای بلکه به لحاظ تجاری برای کشورهای عضو مضر است و ما بارها بر این مساله تاکید کرده‌ایم، اما در عین حال شاهدیم که با انتشار گزارش، فوراً بخش‌هایی از گزارش به رسانه‌ها درز پیدا می‌کند.»
از طرف دیگر گزارش پادمانی آژانس اتمی رویکردی سیاسی داشت و دارای ایرادات حقوقی زیادی بود؛ گزارشی که به اعتقاد ناظران سیاسی باید هشداری برای مسئولین جدید دستگاه سیاست خارجی و سازمان انرژی اتمی باشد تا دیگر شاهد تکرار سناریوهای این چنینی نباشیم.
پرونده PMD در برجام بسته شد
به اعتقاد کارشناسان سیاسی، آژانس اتمی در ماجرای پرونده ایران در موضوع «PMD» باید بگونه‌ای توجیه شود که دیگر نتواند آن را ابزاری برای فشار علیه کشورمان بکار گیرد چراکه در جریان انعقاد و اجرای برجام، این پرونده برای همیشه بسته شد.
یکی دیگر از حواشی آخرین سفر مدیرکل آژانس اتمی به تهران ادعای آزار جسمی یکی از بازرسان آژانس بود؛ ماجرایی که آژانس بدون اشاره به زمان و مکان مشخص صرفاً به طرح ادعاها و حاشیه پردازی‌هایی علیه کشورمان پرداخت.
کاظم غریب‌آبادی سفیر پیشین کشورمان نزد سازمان‌های بین‌المللی در واکنش به این حواشی گفت: «با توجه به چند مورد عملیات تروریستی و خرابکاری در تأسیسات هسته‌ای کشورمان، سیاست حفاظتی تأسیسات هسته‌ای از چند ماه پیش تغییر کرده است و این سیاست‌ها و اقدامات جدید حفاظتی شامل چگونگی بازرسی از بازرسان آژانس هم شده است.»
وی ادامه داد: «اما این بر اثر تشدید اقدامات حفاظتی است که شامل بازرسان آژانس هم شده است که شاید قبلاً آنها به این شکل که الآن مورد بازرسی بدنی و وسایل قرار می‌گیرند، قرار نمی‌گرفتند و الآن بازرسی‌ها شدیدتر شده است و خواستیم از آژانس که درک کند و تفسیر متفاوتی نداشته باشد و اگر سوال و ابهامی دارند به ما اعلام کند و ما بررسی می‌کنیم و پاسخ را می‌دهیم.»
آنچه تاکنون مورد تاکید مقامات جمهوری اسلامی در دولت سیزدهم قرار داشته، اتخاذ مواضع شفاف از سوی آژانس اتمی در قبال خرابکاری‌های رژیم صهیونیستی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران است؛ مسأله‌ای که تاکنون آژانس اتمی نسبت به آن موضع‌گیری نکرده است. البته آژانس همواره در پاسخ به مطالبات ایران بر فنی بودن ماهیت خود تاکید می‌کند اما در عمل رفتاری کاملاً سیاسی از خود بروز می‌دهد.
ایزدی: گروسی از دولت آمریکا دستور می‌گیرد
در همین راستا فؤاد ایزدی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در تشریح ماهیت آژانس اتمی به خبرنگار مهر می‌گوید: «آژانس به یک نهاد در اختیار دولت آمریکا تبدیل شده است و آقای گروسی از دولت آمریکا دستور می‌گیرد؛ این نکته نیز نکته جدیدی نیست، قبلاً نیز آقای آمانو همین حالت را داشته است.»
به اعتقاد ایزدی، «آژانس از یک نهادی که باید دغدغه فنی در مباحث هسته‌ای داشته باشد، به یک نهاد کاملاً سیاسی مغرض تبدیل شده است.»
اما آنچه که می‌توان در اظهارات هفته‌های گذشته «گروسی» استنباط کرد این است که وی به دنبال القای احساس ابهام نسبت به برنامه قانونی هسته‌ای کشورمان است. به طوری که او در مصاحبه با خبرگزاری آسوشیتدپرس در خصوص بازرسی‌ها در ایران می‌گوید: «می‌توانم بگویم [بازرسی‌ها در ایران] مثل پرواز کردن در آسمانی پر از ابرهای متراکم است. ما الان داریم پرواز می‌کنیم و می‌توانیم همین روال را ادامه دهیم، ولی نه برای مدت طولانی.»
سعید خطیب‌زاده سخنگوی دستگاه سیاست خارجی کشورمان نیز در واکنش به این اظهارات گفت: «آقای گروسی بهتر از هر کسی می‌داند که ابرهایی که ایشان از آن نام می‌برد، ابرهایی است که به صورت مصنوعی بارور شده و با زیاده خواهی برخی از اعضای آژانس این اتفاق رخ داده است.»
وی ادامه داد: «من ایشان را به آسمان صاف اساسنامه آژانس و قوانین اجرایی و پادمان هدایت می‌کنم و این آسمان صاف و روشن است. [گروسی] خودش را اسیر رفتارهای غیرفنی برخی کشورها که به صورت سیاسی این مسائل را پیگیری می‌کنند، نکند!»
رافائل گروسی در اظهارات دیگری خواستار دیدار با وزیر امور خارجه کشورمان شد. او در مصاحبه‌ای گفته بود که هنوز نتوانستم با مقامات دولت جدید ایران گفتگویی داشته باشم؛ این درحالی بود که ایران همواره مدیرکل آژانس اتمی را در جایگاه یک مقام بین‌المللی در امور فنی هسته‌ای دیده است.
پس از کش و قوس‌های متعدد، گروسی امروز (سه‌شنبه) و در آستانه‌ی برگزاری نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قرار است با مقامات کشورمان از جمله وزیر امور خارجه دیدار کند.
کوشکی: در برخورد با آژانس مطالبه‌گری کنیم
محمد صادق کوشکی تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفتگو با خبرنگار مهر، در تبیین مطالبات کشورمان در مذاکرات پیش‌رو با آژانس می‌گوید: «ما باید نسبت به آژانس مطالبه‌گر باشیم؛ یعنی خودمان را بدهکار آژانس نبینیم و در موضع بدهکار نباشیم.»
وی معتقد است: «متأسفانه در دوره‌های قبل وقتی که مدیر آژانس به تهران سفر می‌کرد، می‌نشستیم و در موضع بدهکار به حرف‌های آژانس گوش می‌کردیم که چه مطالبه‌ای دارند تا آن را برآورده کنیم و این رویه غلطی بود.»
حجت‌الاسلام سید محمود نبویان نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، معتقد است دلیلی بر دیدار گروسی با رئیس جمهور وجود ندارد. نبویان می‌گوید: «در وهله اول گروسی فقط باید با رئیس سازمان انرژی اتمی ایران ملاقات کند و نیازی نیست که با مقاماتی چون رئیس‌جمهور دیدار کند و ما نباید این مجال را به وی دهیم تا با مقامات عالی‌رتبه کشورمان دیدار داشته باشد.»
نبویان: دلیلی بر دیدار گروسی و رئیسی وجود ندارد
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس می‌گوید: «متأسفانه در دولت سابق این‌گونه نبود و شخص روحانی و برخی دیگر از دولتمردان ظرفیت بالایی را برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پدید آوردند تا آژانس بیشتر از ماهیتش جلوه کند. ما نباید دیگر چنین امتیاز ویژه‌ای را برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قائل شویم.»
توصیه ایران به آژانس: جهت گیری‌های سیاسی نداشته باشید
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان روز دوشنبه و یک روز قبل از سفر گروسی به تهران، در پاسخ به سوال خبرنگار مهر مبنی بر اینکه واکنش ایران به هرنوع تحرک منفی شورای حکام آژانس اتمی چه خواهد بود؟ گفت: «همواره سعی شده روابط ایران و آژانس فنی و در چارچوب پادمان و اساسنامه و همچنین رویه‌های آژانس باشد.»
او با بیان اینکه امیدواریم سفر گروسی به تهران همانند سفرهای قبلی سازنده باشد، تاکید کرد: «طبیعتاً ما به آژانس توصیه کردیم که در مسیر همین همکاری‌های فنی، باقی بماند و اجازه ندهد که برخی کشورها جهت‌گیری‌های سیاسی و اهداف سیاسی شان را به نام آژانس جلو ببرند.»
به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه، «طبیعی است که ما در چارچوب تحولات بر اساس شرایط، تصمیمات لازم را اتخاذ خواهیم کرد.»
به اعتقاد ناظران سیاسی، آژانس انرژی اتمی طی هشت سال اخیر زیاده‌خواهانه با ایران برخورد داشته و مقامات دولت سابق نیز در تعاملات خود با آژانس، همواره فرصت زیاده‌خواهی را به آنها داده است بنابراین موضع قاطع جمهوری اسلامی در برابر آژانس می‌تواند راه هرگونه تحرک منفی در نشست آتی شورای حکام علیه ایران را ببندد.