از اوایل سال ۲۰۲۱ میلادی شاهد تلاش ترکیه برای بهبود روابطش با برخی از کشورهای منطقه از جمله مصر، امارات و عربستان سعودی هستیم. برای نمونه می‌توان به سفر محمد بن زیاد آل نهیان، ولیعهد ابوظبی به آنکارا و یا دیگر دیدارها با مقامات اماراتی اشاره کرد. این اقدامات در حالی صورت گرفت که ترکیه مشابه این سیاست را در مقابل مصر و عربستان سعودی نیز اتخاذ کرده است. اما مساله این است که دولت قاهره همچون ابوظبی عجله‌ای برای بهبود روابط با آنکارا ندارد و گام‌های خود را حساب شده بر می‌دارد.

دلیل این امر را می‌توان در حمایت ترکیه از گروه اخوان المسلمین تفسیر کرد زیرا مهم‌ترین دلیل تنش هشت سال اخیر ترکیه و مصر بر سر مساله اخوان المسلمین بوده است. در حالی که دولت قاهره خواهان قطع حمایت آنکارا از این گروه است.

اما تحولات مدیترانه شرقی و حضور پر رنگ آمریکا در دریای سیاه که کارشناسان آن را اقدامی علیه روسیه می‌دانند، موضوعی است که می‌تواند نه تنها منافع مسکو را به خطر بیندازد بلکه شرایط ترکیه را نیز می‌تواند محدودتر کند.

خبرنگار مهر، با هدف بررسی تحولات سیاست خارجی آنکارا و روابط ترکیه و ایران گفتگویی با «امید یاردیم»، معاون حزب «آینده» انجام داده است. امید یاردیم سفیر سابق آنکارا در وین، تهران و مسکو است که اکنون به عنوان سیاستمدار در حوزه سیاست خارجی حزب آینده به رهبری احمد داوود اوغلو فعالیت می‌کند. در ادامه این گفتگو از نظر می‌گذرد:

*اگر چه رفتار قابل توجهی از سوی مصر در خصوص عادی سازی روابط با ترکیه مشاهده نمی‌شود اما شاهد جدیت ترکیه برای بهبود روابط با مصر هستیم. البته این جدیت در دیدارهای اخیر اردوغان و مقامات اماراتی نیز مشهود است. از طرفی یکی از بسترهای تنش میان ترکیه با مصر و امارات حمایت آنکارا از گروه اخوان المسلمین و فعالیت اکتشافی آنکارا در مدیترانه شرقی است. شما گام‌های آنکارا برای عادی سازی روابط با قاهره و ابوظبی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ما به عنوان حزب آینده خواهان توسعه روابط ترکیه با کشورهای منطقه هستیم. این اصول اساسی سیاست خارجی ما محسوب می‌شود. ما همچنان پیگیر مراحل از سرگیری روابط با مصر، امارات و حتی ارمنستان هستیم. در ابتدا می‌خواهم اشاره‌ای به روابط با مصر داشته باشم؛ مصر نیز همانند ایران، عراق و پاکستان یکی از کشورهای مهم در منطقه و جغرافیای جهان اسلام است در نتیجه ما می‌خواهیم روابط عادی و دور از تنش با مصر داشته باشیم زیرا عادی سازی روابط نه تنها برای مصر و ترکیه پر سود خواهد بود بلکه برای منطقه خاورمیانه و جغرافیای اسلام نیز دستاوردهایی به دنبال خواهد داشت اما برای اینکه این روابط طولانی مدت باشد نیاز به اولویت قرار دادن خواسته‌های متقابل است. مثلاً مصر باید در برخی سیاست‌های خود از جمله دریای مدیترانه بازنگری داشته باشد، مصر می‌تواند با هر کشوری همکاری داشته باشد اما اگر این همکاری شرایط ترکیه را مورد هدف قرار دهد قابل قبول نیست. ترکیه نیز باید به خواسته‌های طرف مصری توجه کند.

در خصوص روابط ترکیه و امارات نیز باید گفت روابط این دو کشور همانند عادی سازی روابط میان ترکیه و مصر از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. ترکیه در این سال‌ها موضع شفافی مقابل امارات داشته است اما امارات سیاست‌هایی در قبرس و یا لیبی در پیش گرفته بود که علیه مواضع ترکیه بود. حتی درگیری‌هایی میان امارات و ترکیه در کشور لیبی صورت گرفت. نوع دیپلماسی امارات با رژیم صهیونیستی و یا آمریکا نیز موضوع بسیار مهمی است، همچنین ما شاهد دخالت امارات در کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ نیز بوده‌ایم. با وجود چنین مسائلی تا چه حد عادی سازی روابط می‌تواند ماندگار باشد مشخص نیست. به هر حال باید هر دو طرف برای حل این مسائل به یکدیگر اطمینان خاطر دهند.

*اخیر اً دریای سیاه تبدیل به مرکز تنش میان روسیه و ناتو شده است. تحرکات اخیر آمریکا نشان می‌دهد که این کشور توجهی به «توافق مونترو» ندارد. این در حالی است که ترکیه نسبت به اقدامات آمریکا سکوت کرده است. آیا رفتار آمریکا در دریای سیاه منافع ترکیه را تهدید نمی‌کند؟

تحرکات اخیر در دریای سیاه و حتی اروپای شرقی منافع منطقه را تهدید می‌کند. این تحولات منطقه را به سمت درگیری‌های نظامی سوق می‌دهد. تنش اخیر میان روسیه و اوکراین و مساله شبه جزیره کریمه جزو مواردی است که نمی‌توانیم نسبت به آن بی تفاوت باشیم. نمی‌خواهم انتقادی علیه روسیه کنم چون روابط با روسیه برای ما مهم است. زیرا هم در دریای سیاه و هم در منطقه قفقاز همسایه هستیم از طرفی ۱۵ درصد از جمعیت روسیه تُرک هستند اما در خصوص تحولات دریای سیاه باید بگویم که ترکیه به عنوان عضوی از ناتو و کشور حاشیه این دریا از تنش‌های روسیه و آمریکا نگران است. بی توجهی نسبت به توافق مونترو منافع ترکیه و دیگر کشورهای حاشیه دریای سیاه را تهدید می‌کند. توافق مونترو یکی از اصول اساسی ترکیه است. برای همین بهترین راهکار برای حل تنش در دریای سیاه توجه به کانال دیپلماسی به جای تحرکات نظامی است.

*از سال ۲۰۱۹ با تصمیم ترکیه برای انتقال قطعات سامانه اس -۴۰۰ تنش میان آنکارا و واشنگتن جدی تر شد که با گذشت بیش از دو سال این تنش همچنان ادامه دارد. به نظر می‌رسد دلیل مخالفت آمریکا با این موضوع ممانعت از نزدیکی ترکیه و روسیه است. شما به عنوان سفیر سابق آنکارا در مسکو این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ترکیه بابت خرید این سامانه‌ها تاوان بسیاری داد. خروج از پروژه اف -۳۵ و یا اعمال تحریم از سوی آمریکا علیه کشورمان جزو هزینه‌هایی بود که ترکیه محتمل شد البته ما (حزب آینده) خواهان توسعه روابط مان با روسیه هستیم اما آنچه که دیده می‌شود ترکیه صرفاً با خرید این سامانه‌ها یک هزینه مادی به همراه آورده است زیرا این سامانه‌ها بعد از دو سال همچنان در انبار به صورت غیر فعال مانده است. مگر برای انبار کردن موشک‌ها هزینه داده‌ایم؟ البته موضوع صرفاً محدود به مساله اس -۴۰۰ نیست ما با آمریکا اختلافات جدی و عمیقی داریم که باید حل شود. البته با روسیه نیز در برخی مسائل منطقه‌ای اختلاف نظر داریم که نیاز به چاره‌جویی دارد.

*زمانی که آقای داوود اوغلو وزیر امور خارجه و یا نخست وزیر بودند رویکرد «تنش صفر با همسایگان» را مطرح کرده بودند. آیا این رویکرد در حزب آینده هم ادامه دارد؟

این رویکرد همچنان ادامه دارد. منتهی ما معتقد به تنش صفر با تمامی کشورهای منطقه هستیم. ما معتقدیم اختلافات با کشورهای همسایه باید در میز مذاکره حل و فصل شود. همه ما کشورهای اسلامی و کشورهای منطقه به روابط بر پایه مذاکره و دیپلماسی نیاز داریم زیرا اگر اختلاف میان کشورهای اسلامی ادامه دار باشد مسیر برای حضور و دخالت کشورهای امپریالیستی مهیا می‌شود. برای همین رویکرد تنش صفر با همسایگان همچنان برای ما اهمیت دارد.

*روابط ترکیه و ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ در چه زمینه‌هایی نیاز به توسعه روابط داریم. نگاه حزب آینده در مورد روابط تهران و آنکارا را توضیح دهید؟

ما کتابی با محتوای برنامه سیاسی حزب آینده تألیف کرده‌ایم که بخش اعظم این کتاب به روابط ترکیه با ایران اختصاص داده شده است. برای ما روابط با ایران اهمیت فراوانی دارد زیرا ایران و ترکیه دو بازیگر بسیار مهم در منطقه، سیستم جهانی و جغرافیای اسلام هستند. نمی‌توان بدون اشاره به ایران و ترکیه در مورد منطقه سخن گفت. در نتیجه روابط آنکارا و تهران اهمیت بسیاری دارد. قطعاً هر دو کشور مواضعی در مورد مسائل منطقه دارند که هم‌پوشانی ندارد. این موضوعی طبیعی است به هر حال هر دو کشور مستقل هستند و نباید اجازه سایه افکنی این اختلاف نظر در مراودات دو دولت را داد. البته ایران هم طرفدار صلح در منطقه است. ما به عنوان حزب آینده از توسعه روابط ایران و ترکیه استقبال می‌کنیم. همانطور که به گسترش روابط در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی توجه می‌شود باید در زمینه‌های فرهنگی نیز گام‌های جدی برداشته شود. در حوزه رسانه‌ای نیز باید همکاری متقابل برقرار شود زیرا رسانه‌ها تأثیر مستقیم در افکار عمومی دارند. اگر در سال‌های آینده حزب ما از سوی مردم به عنوان حزب حاکم انتخاب شود ما در گسترش روابط با ایران اهتمام بسیاری خواهیم داشت.

*آیا آقای داوود اوغلو قصد کاندیدا شدن برای انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۳ را دارند؟

حزب‌های بسیاری در سیستم سیاسی ترکیه وجود دارد که ما با همه آنها در حال گفتگو و رایزنی در مورد سیاست، اقتصاد و سیاست خارجی کشور هستیم. منتهی اگر بخواهم صادقانه عنوان کنم باید گفت که فعلاً هیچ حزبی در خصوص کاندیداتوری سخنی مطرح نکرده است. حتی آقای اردوغان هم در مورد کاندیدا شدنشان حرفی نزده‌اند. ایام نزدیک به انتخابات تصمیم قطعی در خصوص کاندیدا شدن آقای داوود اوغلو اتخاذ خواهد شد. اما قطعاً تصمیم فعلی ما این است که کاندیدای ما از داخل حزب آینده باشد.