خیلی‌ها نمی‌دانند که اضطراب، یک بیماری است و حتی آن را با استرس که واکنشی به یک تهدید شناخته‌شده است، اشتباه می‌گیرند. درحالی‌که استرس به دنبال دلیلی بروز می‌یابد و زود هم از بین می‌رود، اما اضطراب ممکن است کل روز، فرد را درگیر و کلافه کند و معمولا هم فرد نمی‌تواند برای بروز آن دلیل مشخصی پیدا کند.
به گزارش همشهری آنلاین، آمار‌ها می‌گویند حدود ۶۰ درصد مردم ایران دچار اختلالات روانی هستند و خیلی از آن‌ها از بیماری خود خبر ندارند. یکی از این اختلالات، «اضطراب» است که افراد زیادی روزانه درگیر آن هستند، اما اغلب آن‌ها به دلایل مختلف مانند گران بودن جلسات تراپی و ناآگاهی از خطرات و اثرات ثانویه‌ی اضطراب، آن را جدی نمی‌گیرند.
البته اضطراب، اختلال خاص کشور ما نیست و مشکل شایع جهانی است. متخصصان در آمریکا می‌گویند که بیماری اضطراب در این کشور در سال‌های اخیر بسیار افزایش یافته و سالانه بیش از یک‌سوم بزرگسالان دچار آن می‌شوند.
بسیاری از افراد تلاش می‌کنند اضطراب خود را با خوردن شیرینی، نوشیدن قهوه و دمنوش، تمرینِ نفس عمیق کشیدن، خود را به خواب زدن، صحبت کردن با دوستان و خانواده و کار‌هایی از این قبیل کنترل کنند، اما اگر اضطراب شدید باشد، بعضی از این کار‌ها نه تنها اثربخش نیست، بلکه می‌تواند آن را تشدید کند. به عنوان مثال شیرینی به خاطر قند بالا و قهوه به دلیل کافئین زیاد می‌توانند میزان و شدت اضطراب را افزایش دهند.
اختلالات اضطرابی که بیشتر افراد آن را جدی نمی‌گیرند و به حال خود می‌گذارند تا خود به خود برطرف شود، به گفته روانشناسان و روانپزشکان می‌تواند منجر به بروز یا تشدید بیماری‌های جسمی هم شود. همچنین می‌تواند موجب بروز دیگر اختلالات روانی مثل افسردگی شود و در این صورت روند درمان فرد دشوارتر و طولانی‌تر خواهد شد.
همه اضطراب‌ها اختلال محسوب نمی‌شوند
دکتر علیرضا تبریزی، روانشناس به این موضوع مهم اشاره می‌کند که اختلال اضطراب در روانشناسی «اختلال مادر» نام دارد. چون هم می‌تواند موجب ایجاد مشکلات دیگر شود – اعم از مشکلات روانی و جسمی – و هم می‌تواند اختلالات و مشکلات دیگر را تشدید کند.
دکتر تبریزی تاکید می‌کند که اضطراب معمولا خود به خود از بین نمی‌رود. ممکن است مدتی خاموش شود، اما دوباره با شدت بیشتر خود را نشان می‌دهد؛ بنابراین کسی که دچار اختلال اضطراب می‌شود، اصلا نباید آن را پشت گوش بیندازد و حتما باید برای شناسایی دلایل آن و راهکار‌های کنترل و درمانش به یک متخصص مراجعه کند.
او می‌گوید: هرچند همه اضطراب‌هایی که ما تجربه می‌کنیم، لزوما «اختلال» نیستند و ممکن است فقط نشانه‌هایی از یک اختلال باشند، اما در عین حال نیازمند بررسی توسط متخصص است.
به گفته این روانشناس، اختلالات اضطرابی یا خود اضطراب می‌تواند در بروز بیماری‌های جسمی هم تاثیرگذار باشد و فقط منحصر و محدود به مسائل حوزه روانشناختی نمی‌شود.
از کجا بفهمیم که اضطراب‌مان جدی است؟ / علائم اضطراب را بدانید
دکتر تبریزی در پاسخ به این سوال که فرد از کجا بداند که چه موقع باید برای درمان اضطرابش به متخصص مراجعه کند، توضیح می‌دهد: اگر اضطراب، روند زندگی روزمره و کارکرد‌های روزانه فرد را مختل کرد، لازم است که فرد حتما برای درمان آن مراجعه کند.
چون به نظر می‌رسد آن اختلال، اختلال بسیار شدیدی است. اما اگر کارکرد‌های روزانه را دچار مشکل جدی نکرد، جای نگرانی و بررسی ندارد و فقط باید یاد بگیریم چطور با آن کنار بیاییم.
این روانشناس درباره نشانه‌ها و علائم اضطراب می‌گوید: بی‌قراری، تپش قلب، خشک شدن دهان، ضربان قلب تند، تعریق زیاد، ریتم تنفسی تند و خودارضایی ازجمله نشانه‌های اختلال اضطراب در افراد بزرگسال هستند.
در کودکان هم این نشانه‌ها عبارت‌اند از شب‌ادراری، دندان‌قروچه، جویدن ناخن، تیک زدن، لکنت زبان، در خواب راه رفتن، در خواب غلت زدن، در خواب حرف زدن، ترس از تنهایی و تاریکی، ترس از آسانسور، ترس از آب، زودرنج بودن، طاقت باخت را نداشتن، پرخاشگری، وابستگی و علائم این‌چنینی.
گاهی برخی علائم اضطراب کودکان در بزرگسالان هم دیده می‌شود و این نشان می‌دهد که فرد نیاز به بررسی فوری توسط متخصص دارد.
ادامه‌دار شدن اضطراب چه تبعاتی دارد؟
بسیاری از افراد تصورشان بر این است که اضطراب هم مانند استرس گذرا است و موضوع قابل اهمیتی نیست، اما روانشناسان و روانپزشکان معتقدند حتی استرس را هم نباید نادیده گرفت و باید آن را مدیریت کرد. چه برسد به اضطراب که مادر اختلالات دیگر است و می‌تواند منجر به بیماری‌های بزرگ‌تر شود.
دکتر تبریزی درباره تبعات تداوم اختلال اضطراب توضیح می‌دهد: بسته به این که میزان و سطح اضطراب چقدر باشد، این اختلال می‌تواند در درازمدت تاثیرات سویی روی ما بگذارد؛ اختلالات اضطرابی می‌توانند بیماری‌های جسمی را تشدید کنند، می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کنند.
در دوران کرونا شاهد بودیم که بسیاری از افرادی که به خاطر ابتلا به کرونا دچار اضطراب شدید می‌شدند، سیستم ایمنی‌شان ضعیف می‌شد و این ویروس بیشتر روی آن‌ها اثر می‌گذاشت.
این روانشناس تاکید می‌کند: ما هر بیماری‌ای که داشته باشیم، اضطراب می‌تواند آن را تشدید کند، این اختلال می‌تواند روی پوست، روی گوارش، حتی روی بیماری‌هایی مثل ام‌اس تاثیرات سوء و منفی بگذارد.
می‌تواند بیماری ساده‌ای مثل یک سرماخوردگی را تشدید کند، می‌تواند منجر به اختلالات خواب مثل در خواب حرف زدن، در خواب راه رفتن و کم‌خوابی زیاد شود، می‌تواند تغذیه را دچار مشکل کند و موجب پرخوری زیاد یا بی‌اشت‌هایی شود. درمجموع اضطراب می‌تواند در تمام امور روزمره زندگی ما اثر بگذارد و آن را بدتر کند.
برای کنترل اضطراب پیش چه متخصصی برویم؟
دکتر تبریزی با بیان این که عمدتا اضطراب‌ها به کمک روانشناس قابل حل و فصل هستند، می‌گوید: معمولا عرف این است که فردی که در حوزه مسائل روانشناختی درگیر شده، اول به یک روانشناس مراجعه کند.
اگر روانشناس به این نتیجه برسد که مشکل فرد آن قدر شدید است که ممکن است با جلسات تراپی، مدت خیلی زیادی طول بکشد تا درمان شود، او را به روانپزشک ارجاع می‌دهد. روانپزشک با کمک دارودرمانی سطح اضطراب فرد را کاهش می‌دهد.
این روانشناس می‌گوید: البته مصرف دارو اختلال اضطراب را درمان نمی‌کند. فقط نشانه‌های آن را کم می‌کند. برای درمان حتما باید به روانشناس یا تراپیست مراجعه کنیم. چون روانشناس یا تراپیست ریشه اضطراب را پیدا می‌کند و بر اساس ریشه‌ها راهکار‌های لازم را در اختیار فرد قرار می‌دهد.
اضطراب شدید دارید، قهوه و نوشابه نخورید
این روانشناس در پاسخ به این سوال که آیا مصرف خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها می‌توانند موجب بروز یا تشدید اضطراب شوند، می‌گوید: در مواقعی که اضطراب شدیدی داریم، خوردن بعضی از غذا‌ها یا خوراکی‌هایی که ضربان قلب ما را بالا می‌برند یا خوردن غذا‌ها و نوشیدن نوشیدنی‌هایی که تحریک‌کننده هستند، می‌تواند شدت اضطراب را بیشتر کند.
مثلا قهوه و نوشابه کافئین دارند و قطعا در تشدید میزان اضطراب در فرد تاثیر دارند؛ بنابراین موقعی که دچار اضطراب شدید هستیم، به هیچ عنوان نباید آن‌ها را مصرف کنیم.