برخی از ثروتمندترین کشورهای اروپایی یک هفته اخیر به هم ریختند چون رودخانههای خشمگین در آلمان و بلژیک در مسیرشان منفجر میشدند، شهرها را زیر آب میبردند، ماشینهای پارک شده را به درختان میکوبیدند و از شدت تخریب اروپاییان را وحشتزده و مضطرب میکردند.
تنها چند روز قبل در شمال غربی ایالات متحده در منطقهای که به هوای خنک و مهآلود مشهور بود صدها نفر به علت گرما جان خود را از دست دادند. در کانادا آتش طبیعت یک روستا را روی نقشه سوزاند. مسکو از رکورد افزایش دما مبهوت و سر در گم شد و این هفته کوههای راکی شمالی برای یک موج گرمایی دیگر آماده میشد، چراکه آتش طبیعت در ۱۲ ایالت غرب آمریکا گسترش یافت.
براساس گزارش نیویورکتایمز، بلایای شدید آب و هوایی در سراسر اروپا و آمریکای شمالی، ۲واقعیت اساسی علمی و تاریخی را به همراه آورده است: جهان بهطور کلی نه آماده کاهش سرعت تغییرات آب و هوایی است و نه با آن زندگی میکند. رویدادهای این هفته برخی ثروتمندترین ملتهای جهان را نابود کرد که ثروتشان با بیش از یک قرن سوزاندن ذغالسنگ و نفت و گاز فراهم شده است. فعالیتهایی که گازهای گلخانهای را به جو زمین پمپاژ گردند که دارد جهان را گرم میکند.
فردریکه اوتو یک فیزیکدان از دانشگاه آکسفورد که روابط بین شرایط متلاطم آب و هوایی و تغییر اقلیم را بررسی میکند میگوید: من این را بهعنوان یک آلمانی میگویم: این تصور که شما ممکن است از آب و هوا بمیرید کاملا امر بیگانه و غریبی است. حتی درکی درباره اینکه سازگار شدن چیزی است که ما الآن باید انجام دهیم وجود ندارد. ما باید جان مردم را نجات بدهیم.»
سیل در اروپا حداقل ۱۶۵نفر را کشته است که بیشتر آنها در آلمان، قدرتمندترین اقتصاد اروپا، بودهاند. در سراسر آلمان، بلژیک و هلند صدها مفقودی گزارش شده است که نشان میدهد تعداد کشتهها میتواند افزایش یابد. اکنون سوالها درباره اینکه آیا مقامات بهاندازه کافی درباره خطرات به مردم هشدار دادند یا نه زیاد شده است.
سوال بزرگتر این است که آیا فاجعههای در حال توسعه در کشورهای پیشرفته تاثیری در آنچه بانفوذترین کشورها و شرکتهای جهان باید برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای تولیدی خود انجام دهند خواهد داشت؟ آنها در ماه نوامبر برای مذاکرات اقلیمی به رهبری سازمان ملل در گلاسکو دور هم میآیند. آنها یک لحظه حساب میکنند که آیا ملتهای جهان قادرند درخصوص روشهای مهار انتشار گازهای گلخانهای برای جلوگیری از بدترین اثرات تغییر اقلیم توافق کنند؟
بحرانهای بزرگ شده با پدیده گرم شدن جهانی اثر عمیقی بر مرگ و خسارات تعداد زیادی از کشورهای در حال توسعه بر جای گذاشتهاند. محو محصولات در بنگلادش، تسطیح روستاها در هندوراس و تهدید موجودیت کشورهای کوچک جزیرهای دنباله این اتفاق است.
توفان هایان در آستانه مذاکرات مربوط به آب و هوا در سال ۲۰۱۳ فیلیپین را ویران کرد که باعث شد نمایندگان کشورهای در حال توسعه برای تامین بودجه مقابله با خسارات آب و هوایی که مسئولش هم نبودند تحت فشار قرار بگیرد. این از سوی کشورای ثروتمندتر از جمله ایالات متحده و اروپا رد شد.
اولکا کلکار مدیر آب و هوای انستیتوی منابع جهانی در هند میگوید: حوادث شدید آب و هوایی در کشورهای در حال توسعه اغلب باعث مرگ و ویرانی بزرگی میشود اما بهجای کشورهای صنعتی که صدها سال است گازهای گلخانهای تولید میکنند، ما مسئولش شناخته میشویم. او گفت این بلایای شدید کشورهای ثروتمند را تحت تاثیر قرار داده است و نشان میدهد اینکه کشورهای در حال توسعه کمکهای جهانی برای مقابله با تغییرات آب و هوایی را طلب میکنند صرفا یک اشک تمساح نیست!
درواقع حتی از زمان مذاکره توافقنامه۲۰۱۵ پاریس با هدف جلوگیری از بدترین اثرات تغییر اقلیم، انتشار جهانی افزایش یافته است. چین امروز بزرگترین عامل انتشار جهان است. میزان انتشار در ایالات متحده و اروپا بهطور پیوسته در حال کاهش است اما با سرعت لازم برای محدود کردن افزایش درجه حرارت جهانی همراه نیست.
یادآوری هزینههای مشترک از سوی محمد نشید رئیسجمهور سابق مالدیو مطرح شد که این ملت جزیرهای در معرض ریسک بالای افزایش سطح دریاها هستند. همه به یک اندازه تحت تاثیر قرار نمیگیرند. این یک رویداد تراژیک است که در شرایط اضطراری اقلیمی هیچ کس ایمن نیست، خواه در یک جزیره کوچک مثل جزیره من زندگی کنید خواه در یک کشور توسعه یافته اروپای غربی. نشید این مسئله را در بیانیهای از طرف گروهی از کشورها که خود را مجمع آسیبپذیر اقلیم مینامند مطرح کرد.
پیش از مذاکرات جهانی در گلاسکو برای دستیابی به توافق در مورد مبارزه با تغییرات آب و هوایی درندهخویی این بحرانها به اندازه زمان آنها قابل توجه است. جهان تاکنون سابقه ضعیفی در زمینه همکاری داشته و در این ماه تنشهای دیپلماتیک جدیدی بهوجود آمده است.
در میان اقتصادهای بزرگ، کمیسیون اروپا هفته گذشته بلندپروازانهترین نقشه راه را برای تغییر معرفی کرد. این کمیسیون قوانینی را برای ممنوعیت فروش اتومبیلهای گازی و دیزلی تا سال 2035 پیشنهاد کرده است و اکثر صنایع را ملزم به پرداخت هزینههای تولید گازهای گلخانهای میکند و مهمترین آنها مالیات بر واردات از کشورهایی است که سیاستهای اقلیمی سختگیرانهای ندارند.
اما انتظار میرود که این پیشنهادها با ایرادات شدیدی هم از داخل اروپا و هم از طرف دیگر کشورهایی که ممکن است تجارت آنها با مالیاتهای کربنی تهدید شود مواجه شود که احتمالا چشمانداز همکاری جهانی در گلاسکو را بیشتر پیچیده میکند.
وقایع این تابستان بعد از دههها غفلت از علم اتفاق میافتد. مدلهای آب و هوایی در مورد تاثیر مخرب افزایش دما هشدار دادهاند. یک ارزیابی جامع علمی در سال۲۰۱۸ هشدار داد که عدم حفظ میانگین دمای کره زمین از افزایش ۱.۵ درجه سانتیگراد در مقایسه با شروع عصر صنعتی میتواند نتایج فاجعهباری از طغیان شهرهای ساحلی تا از بین رفتن محصولات در مناطق مختلف را به همراه داشته باشد.
این گزارش راهی عملی و البته باریک جدا از هرج و مرج را به رهبران جهان ارائه داد. این امر به کل جهان نیاز داشت تا میزان انتشار را تا سال ۲۰۳۰ به نصف کاهش دهد. از آن زمان انتشار گازهای گلخانهای همچنان در حال افزایش است بهطوری که میانگین دمای جهانی از سال ۱۸۸۰ بیش از یک درجه سانتیگراد افزایش یافته است و راه را برای پایین نگه داشتن این رقم زیر ۱.۵ درجه سلسیوس سخت کرده است.
با افزایش متوسط دما بهطور کلی فرکانس و شدت حوادث شدید آب و هوایی افزایش مییابد. در سالهای اخیر پیشرفتهای علمی مشخص کرده است که میزان تغییرات آب و هوا مسئول وقایع خاص است. بهعنوان مثال دکتر اوتو و تیمی از محققان بینالمللی نتیجه گرفتند که موج گرمای خارقالعاده در شمال غربی ایالات متحده در اواخر ماه ژوئن قطعا بدون گرم شدن جهانی اتفاق نیفتاده است.
وحتی اگر برای پیوند دادن تغییرات آب و هوا با سیل فاجعهبار هفته گذشته در اروپا تجزیه و تحلیل علمی گستردهای لازم باشد، اما جو گرمتر رطوبت بیشتری را در خود نگه میداد و در حال حاضر باعث بارندگی شدید در بسیاری از طوفانهای جهان میشود.
تردیدی وجود ندارد که در اثر گرم شدن کره زمین ، حوادث شدید آب و هوایی به طور مکرر و شدیدتر ادامه خواهد داشت. مقالهای که روز جمعه منتشر شد پیشبینی افزایش قابل توجه در طوفانهای بارانی آهسته اما شدید در اواخر قرن حاضر در سراسر اروپا به دلیل تغییر اقلیم را میکند.
ریچارد بتس دانشمند آب و هوا در دفتر مت در انگلیس و استاد دانشگاه اکستر گفت: ما باید با تغییری که قبلا در سیستم ایجاد کردهایم سازگار شویم و همچنین با کاهش انتشار گازهای گلخانهای نفوذ خودمان را بر آب و هوا کم کنیم و از تغییرات بیشتر جلوگیری کنیم.
این پیام بهطور واضح در سیاستگذاران و شاید عموم مردم بهویژه در کشورهای پیشرفته که حس آسیبناپذیری دارند، رسوخ نکرده است.
نتیجه عدم آمادگی حتی در کشورهای دارای منابع است. براساس اطلاعات فدرال، در ایالات متحده از سال۲۰۱۰ بیش از ۱۰۰۰نفر تنها به علت سیل کشته شدهاند. در جنوب غرب مرگ و میر ناشی از گرما در سالهای اخیر افزایش یافته است.
به گفته ژان اسلیک رئیس برنامه مدیریت حوادث و بحران دانشگاه رویال رودز در بریتیش کلمبیا گاهی اوقات به این دلیل است که دولتها برای پاسخگویی به بلایایی که قبلا تجربه نکردهاند دست و پنجه نرم میکنند، مانند موج گرما در غرب کانادا در ماه گذشته. شما میتوانید برنامه داشته باشید اما معلوم نیست که کار کند!
دلیل دیگر این است که انگیزههای سیاسی برای صرف پول جهت سازگاری وجود ندارد.
سامانتو منتانو استاد مدیریت اضطراری در آکادمی دریایی ماساچوست گفت: زمانی که آنها زیرساختهای جدید طغیان سیل را در جامعه خود ایجاد میکنند، احتمالا دیگر در اداره خود نخواهند بود، اما آنها مجبور به توجیه میلیونها و میلیاردها دلار صرف هزینه شدهاند.