هنرمندان ایرانی با به تصویر کشیدن شمایل امام علی(ع) ارادت قلبی خود را به امام اول شیعیان بروز داده‌اند.شمایل‌نگاری نوعی از هنر است که پیوند عمیقی با باورهای دینی انسان دارد. در طول تاریخ مردمی با ادیان گوناگون علاقه‌مند بودند چهره پیامبران و قدیسین را تجسم کرده و به تصویر درآورند و به‌این‌ترتیب ارتباط بیشتری با دنیای معنویت پیدا کنند. از سوی دیگر هدف از شمایل‌نگاری، تصویر کردن چهره‌ای روحانی و متعلق به عالم قدس است تا در یک جامعه دینی، اشاعه دهنده معنویت و ارائه تصویری از یک انسان فرازمینی باشد. در ادیان مختلف چهره‌ای که از مقدسین و اولیاء دین به تصویر درمی‌آمد برگرفته از خیال بود و شمایل‌نگاری نه به عنوان یک کار هنرمندانه، بلکه کاری عبادی بود که توسط افراد مؤمن و برای عرض ارادت و عشق به محضر بزرگان قدسی انجام می‌شد.
بااین‌حال شمایل‌نگاری مذهبی در ادیان گوناگون فراز و نشیب‌های زیادی داشته و بارها در مقاطع مختلف با تحریم مواجه بوده است. دلیل اصلی این تحریم‌ها دور کردن مردم از بت‌پرستی بوده است، زیرا گاه پیش می‌آمد که یک شمایل به جای واسطه شدن برای ارتباط با معبود، به صورت تجسمی از معبود درآمده و مورد پرستش قرار می‌گرفت.
در دین مسیحیت شمایل‌نگاری از ابتدا دارای وجهی قدسی بود و تا چند قرن شمایل شخصیت‌های مقدس مذهبی مانند حضرت مریم و حضرت مسیح در کلیساها قرار می‌گرفت. اگرچه در نیمه قرن هشتم میلادی «نهضت شمایل‌شکنی» شکل گرفت و ترسیم «صورت» را به معنای تجسد خداوند می‌دانست، اما این نهضت دیری نپایید و بار دیگر ترسیم شمایل قدیسین مسیحی رواج یافت.
اما در دین اسلام منع شمایل‌نگاری از ابتدا وجود داشت، زیرا سابقه دیرینه اعراب در بت‌پرستی باعث مبارزه با نمادهایی می‌شد که قابل پرستش بودند. شدت این موضوع تا جایی بود که ترسیم هیچ موجود زنده‌ای امکان نداشت، اما رفته رفته تصاویری از موجودات زنده به کتاب‌ها راه یافت و به ویژه در آثار هنرمندان ایرانی صور انسانی از پهلوانان و اسطوره‌ها دیده شد. در نهایت نوعی از تصویرسازی شکل گرفت که از شبهات بت‌پرستی به دور بود و هنرمندان مسلمان را به سوی نوعی بیان جدید هنری پیش برد. شمایل‌نگاری در دوره اسلامی از زمان آل‌بویه رونق یافت و نمونه‌هایی از آن در کتاب‌های دینی قابل مشاهده است. این روند در دوره قاجار به اوج خود رسید و تعداد زیادی از شمایل ائمه اطهار به تصویر کشیده شد که برای نصب در اماکن مذهبی مانند امامزاده‌ها، حسینیه‌ها و منازل مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
در میان مضامین مختلف شمایل‌نگاری بیشترین توجه به چهره امام علی (ع) صورت گرفته است و علاقه ایرانیان به امام اول شیعیان باعث شد تا تصاویر متعددی از چهره ایشان ثبت شود. شمایل حضرت علی (ع) در دیوارنگاره‌های مختلف دوره قاجار از جمله نقاشی روی گچ، نقاشی پشت شیشه و نقاشی روی کاشی نیز دیده می‌شود. اگرچه امروزه شمایل‌نگاری رونق چندانی ندارد و جزء هنرهای فراموش شده ایرانی محسوب می‌شود، اما همچنان در آثار عده‌ای از هنرمندان به شکل‌های مختلف و با بیان موضوعاتی مانند جنگ‌های صدر اسلام یا ضربت خوردن امام علی (ع) تصاویری از امام اول شیعیان دیده می‌شود.
در ادامه این گزارش نگاهی داریم به تعدادی از شمایل‌های امام علی (ع).
اثر اسماعیل جلایر- دوره قاجار
اثر محمد حسن افشار- دوره قاجار
ابوالحسن صنیع همایون-دوره قاجار- موزه دکتر محمدصادق محفوظی
استاد آقا مصطفی-موزه دکتر محمدصادق محفوظی
ابوالحسن غفاری- موزه ملک
ابوالحسن افشار مهرعلی- موزه مجلس شورای اسلامی
استاد اسماعیل نقاشباشی- موزه دکتر محمدصادق محفوظی
