حجت‌الاسلام حسن‌زاده پژوهشگر قرآن و نهج البلاغه با بیان اینکه خطبه غدیر حاوی هزاران پیام برای مسلمانان است، گفت: در خطبه غدیر به بیش از صد آیه از قرآن کریم استناد شده است.
امروز ۱۸ ذی‌الحجة سالروز عیدالله الاکبر، عید سعید غدیر خم است. در فرهنگ مسلمانان، بعضی روزها به دلیل برکت و خیری که در آنهاست، عید نامیده شده است. یکی از این روزها، با عظمت روز عید غدیر خم است که از سوی رسول اعظم، برترین عید امت لقب گرفته است. حضرت فاطمه علیهاالسلام نیز در حدیثی، غدیر خم را اتمام حجت خداوند با مسلمانان می‌داند تا در برگزیدن جانشین رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله به انحراف نیفتند.
با بررسی کیفیت ابلاغ و اجرای دستور الهی توسط پیامبر در روز غدیر خم به روشنی می‌توان دریافت که منطق الهی بر استمرار حکومت نبوی در قالب امامت است. رهبر انقلاب اسلامی یکی از ابعاد مهم و اساسی واقعه غدیر را همین امر خطیر می‌دانند که باید با دقت به آن نگریست. «اگر با چشم تحقیق مسلمین به این حادثه نگاه کنند، همه این معنا را تصدیق خواهند کرد که این حرکت عظیم پیغمبر در میانه‌ی راه حج، برگشت از حج، در وسط بیابان، در سال آخر عمر، با آن مقدمات، با آن مؤخرات، نام بردن از امیرالمؤمنین، معرفی کردن امیرالمؤمنین به اینکه «من کنت مولاه فهذا علیّ مولاه»، هیچ معنایی جز تعیین خط حکومت و ولایت در اسلام بعد از رحلت پیغمبر اکرم ندارد.»
بنابر روایات، در سال دهم هجرت، رسول خدا صلی الله علیه و آله به حج رفت و احکام آن را به مردم آموزش داد. به هنگام بازگشت از مکه، در استراحتگاه جُحفه و در غدیر خم، به امر خدا مردمان را گرد آورد و دست حضرت علی (ع) را بلند نمود تا همگان او را ببینند و فرمود: «ای مردم، آیا من از خود شما، بر شما بیشتر ولایت ندارم؟»
مردم پاسخ دادند: «آری، ای رسول خدا.» حضرت فرمود: «خداوند ولیّ من است و من ولیّ مؤمنین هستم و نسبت به آنان از خود آنان بیشتر ولایت دارم. پس هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست.» رسول خدا (ص) سه بار این جمله را تکرار کرد و فرمود: «خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن، هر کسی که علی را دوست و سرپرست خود بداند و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی که او را یاری می‌نماید و به حال خود رها کن، هر کس که او را وا میگذارد.»
به مناسبت فرارسیدن عید غدیر خم، عید امامت و ولایت، با حجت الاسلام مجتبی حسن‌زاده، مدیرعامل مؤسسه امیرالمؤمنین (ع) کاشان و پژوهشگر قرآن و نهج‌البلاغه در خصوص بازخوانی خطبه غدیر و بررسی آیات ولایت به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:
حجت الاسلام مجتبی حسن‌زاده گفت: در خطبه غدیریه محور سخنان حضرت رسول (ص) ولایت دوازده امام (ع) و شأن امامت ایشان است و حضرت در طول سخنرانی در این سه موضوع فرمایشاتی داشته‌اند، مواردی از خطبه صراحتاً درباره ولایت و امامت دوازده امام است و مواردی دیگر به عنوان مقدمه و بستر سازی برای مسأله ولایت و مواردی هم در بیان شأن امامت و درجه اعلای ولایت امامان و فضائل و برنامه‌های اجتماعی آنان و درباره دشمنان ایشان است.
خطبه غدیر و ابلاغ هزاران پیام برای مسلمین
حجت الاسلام حسن زاده افزود: نیمه اول خطبه مربوط به اصل مطلب، یعنی اعلام رسمی ولایت امیرالمومنین و ائمه (ع) است و در نیمه دوم پس از فراغت از موضوع اصلی به توضیح آن پرداخته و در پایان نماز و زکات و حج و امر به معروف و نهی از منکر را یادآور شده است و ارتباط آن را با مساله ولایت بیان نموده است.
وی همچنین به نکته‌های شاخص در خطبه غدیر نیز اشاره کرد و گفت: شاهد گرفتن خداوند بر تبلیغ خود، شاهد گرفتن مردم بر تبلیغ خود، تاکید بر امامت دوازده امام (ع) بعد از خود، تاکید بر عدم تغییر حلال و حرام و تبیین آن توسط امامان و اشاره به منافقین و اقدامات گذشته و آینده آنان توسط پیامبر (ص) از جمله‌های شاخص خطبه غدیراست.
حرکت عظیم پیغمبر در میانه‌ی راه حج، برگشت از حج، در وسط بیابان، در سال آخر عمر، با آن مقدمات، با آن مؤخرات، نام بردن از امیرالمؤمنین، معرفی کردن امیرالمؤمنین به اینکه «من کنت مولاه فهذا علیّ مولاه»، هیچ معنایی جز تعیین خط حکومت و ولایت در اسلام بعد از رحلت پیغمبر اکرم نداردمدیر عامل مؤسسه امیرالمؤمنین (ع) کاشان یادآور شد: خطبه غدیر حاوی هزاران پیام برای مسلمانان است که با سیری گذرا و نگاهی اجمالی در خطبه غدیر می‌توان، خطبه پیامبر (ص) رابه یازده بخش تقسیم کرد.
استناد به بیش از صد آیه از قرآن کریم در خطبه غدیریه
حجت الاسلام حسن زاده، بابیان اینکه در خطبه غدیر به صد آیه از قرآن کریم استناد شده است، «حمد و ثنای الهی، فرمان الهی برای ابلاغ امری مهم، اعلام رسمی ولایت و امامت دوازده امام (ع)، معرفی امیرالمؤمنین (ع) به حاضران در غدیر توسط رسول خدا (ع)، تاکید بر توجه مسلمانان به اهمیت مسئله امامت، اشاره به کارشکنی‌های منافقین و معرفی آنان، معرفی پیروان اهل بیت (ع) و دشمنان ایشان، معرفی حضرت مهدی (عج)، مطرح کردن مسئله بیعت، حلال و حرام الهی و نقش ائمه (ع) در تبیین آنها و بیعت گرفتن به صورت رسمی و علنی را از جمله یازده بخش خطبه پیامبر» دانست.
نزول آیه تبلیغ همزمان با واقعه غدیر خم
حسن زاده با بیان اینکه حضرت رسول (ص) با استناد به آیه تبلیغ، «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ [مائده ،۶۷]» که طبق روایات معتبر از اهل سنت در جریان غدیر خم نازل شده است و در این روز تاریخی پیامبر (صلی الله علیه وآله) با اعلام ولایت و جانشینی حضرت علی (علیه السلام) رسالت خود را تکمیل فرمود.
اشاره مستقیم قرآن کریم به ولایت علی بن ابیطالب
این پژوهشگر قرآن و نهج‌البلاغه تصریح کرد: هدف رسول خدا (ص) از استناد به آیه ولایت، «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسولُهُ وَالَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمونَ الصَّلاةَ وَیُؤتونَ الزَّکاةَ وَهُم راکِعونَ [مائده ۵۵]» طرح موضوع ولایت حضرت علی (علیه السلام) است، چون طبق روایات معتبر، آنکه در رکوع انگشترش را به سائل داد، حضرت علی علیه السلام بود و بدین ترتیب ولایت حضرت علی (ع) در کنار ولایت خدا و رسول (صلی الله علیه وآله) قرار داده شده است.
وی افزود: با دقت در دیگر بخش‌های خطبه غدیریه و استناد حضرت پیامبر (ص) به آیه اولی الامر، «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلًا [نساء ،۵۸]» که اطاعت از اولی الامر را به نحو مطلق واجب کرده است، الزام مطلق به دست می‌آید که امام باید معصوم باشد، لذا هیچکس غیر از حضرت علی (علیه السلام)، نمی‌تواند امام باشد. علاوه بر آن روایاتی که از کتب اهل سنت در ذیل این آیه به معرفی حضرت علی (علیه السلام) به عنوان امام و جانشین پیامبر (علیه السلام) پرداخته است، شاهدی بر این ماجراست.
حسن زاده با اشاره به آیه صادقین عنوان کرد: آیه «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَکُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ [توبه ۱۱۹]» که می‌فرماید: ای اهل ایمان، تقوا داشته و با صادقین باشید و در روایات بیان شده است که: منظور از صادقین حضرت علی (علیه السلام) و اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه وآله) می‌باشند.
وی در ادامه افزود: پیامبر (ص)، در بیان خطبه غدیریه به آیات قرآن کریم استناد کرد، چرا که شأن نزول این آیات به طور متواتر وجود داشت و مردم حاضر در مجلس نیازی به تشریح و توجیهی در مورد اثبات آیات در مورد ولایت حضرت علی (علیه السلام) نداشتند.
مدیرعامل مؤسسه امیرالمؤمنین (ع) کاشان تصریح کرد: آیاتی که پیامبر به آنها اشاره می‌کرد جای هیچ شک و شبهه‌ای نداشت و مردم صراحتاً آیات را مختص ولایت مولا علی علیه السلام می‌دانستند به همین سبب بود که اولین کسانی که ولایت حضرت علی علیه السلام را پذیرفتند و تبریک گفتند، خلیفه اول و دوم بودند.
وی با بیان اینکه بخش دیگری از آیات مورد استناد در خطبه غدیر، به فضائل حضرت اشاره می‌کند و در نتیجه او را برترین امت محمد (صلی الله علیه وآله) و والاترین شخصیت بعد از پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) معرفی می‌کند و بنابراین کسی شایسته‌تر از او برای رهبری امت بعد از پیامبر (صلی الله علیه وآله) نیست، مثل آیه مباهله، لیلة المبیت، آیه نجوی و سوره هل أتی.
حسن زاده خاطرنشان کرد: مطرح شدن بحث برائت در کنار بحث ولایت بسیار جدی است. درست چند آیه قبل از آیه ولایت، آیه برائت از دشمنان اسلام توسط حضرت رسول (ص) مطرح شده، یعنی کسی می‌تواند ولایت علی علیه السلام را پذیرا باشد که از دشمنان او و دشمنان اسلام برائت جوید، خداوند متعال در آیة الکرسی، قبل از ایمان به خدا، کفر به طاغوت را شرط می‌کند، در نتیجه باید در نظر داشت که یکی از مهمترین پیام‌های غدیر قبل از پذیرش ولایت، برائت از دشمنان است.
مدیرعامل مؤسسه قرآنی امیرالمومنین (ع) کاشان با اشاره به اینکه ترویج معارف عالی خطبه غدیر، وظیفه هر شیعه آگاه و عالم است، گفت: مسأله امامت و ولایت و زنده نگهداشتن غدیر به یک معنای زنده نگهداشتن اسلام و مطالعه و تفکر در ابعاد متعالی خطبه غدیر بر همه شیعیان تکلیف است.
