دبیر کمیته علمی کشوری کرونا با بیان اینکه رعایت بهداشت شخصی، رعایت پروتکل‌ها به صورت جمعی و واکسیناسیون سه ضلع جلوگیری از بروز کرونا محسوب می‌شوند، گفت: با توجه به عدم رعایت موازین بهداشتی در برخی مناطق و اینکه هنوز به ایمنی جمعی نرسیدیم، ممکن است پیک ششم را تجربه کنیم.
دکتر حمیدرضا جماعتی درباره وضعیت کرونا و بروز نشانه‌های پیک ششم کرونا در کشور، گفت: چندین بار اعلام کردم که تا زمانیکه به ایمنی جمعی نرسیم و در عین حال اگر رعایت پروتکل‌های بهداشتی چه از سوی افراد و چه به صورت جمعی وجود نداشته باشد، انتظار می‌رود که ما با این پیک‌ها مواجه شویم. باید توجه کرد که اگر بهترین واکسن‌ها را هم استفاده کنیم، باز هم رعایت پروتکل‌های بهداشتی لازم است. مطالعاتی در جوامع مختلف انجام شده و واکسن‌ها برحسب نوع واکسن، می‌توانند حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد کارایی داشته باشند. البته این میزان در کمیت‌ها زیاد است، وگرنه در مطالعات بالینی میزان کارایی بیشتر نشان داده می‌شود. به عنوان مثال فایزر در مطالعه بالینی ۹۳ تا ۹۴ درصد کارایی داشته، اما وقتی همین واکسن در یکی از کشورهای اطراف ما مورد ارزیابی قرار گرفته، در جمعیت زیاد شاهد بودند که کارایی‌اش حتی به زیر ۵۰ درصد رسیده است.
رعایت پروتکل‌های بهداشتی ۳۰ درصد در جلوگیری از انتشار کرونا کارایی دارد
وی افزود: بنابراین حتی اگر واکسن را هم تزریق کرده و بر اساس سوشی که در آن جامعه قابلیت انتشار داشته و منجر به بروز بیماری می‌شود، به پوشش واکسیناسیون مورد انتظار هم برسیم، باز هم حتما باید رعایت پروتکل‌های بهداشتی را در کنار آن داشته باشیم. باید توجه کرد که رعایت پروتکل‌های بهداشتی اعم از فاصله‌گذاری، استفاده از ماسک، شستن مکرر دست‌ها و اقداماتی که از سوی مسئولان در زمینه قرنطینه، بستن مجامع و محدود کردن مراسم‌های با جمعیت زیاد و… انجام می‌شود، در مطالعات نشان داده شده که ۳۰ درصد می‌تواند جلوی انتشار عفونت را بگیرد و ۳۰ درصد کاراست. حال بر حسب نوع واکسنی که استفاده می‌شود، اگر کارایی را ۶۰ درصد در نظر بگیرید، هنوز هم نمی‌توانید به صورت ۱۰۰ درصد جلو پیشرفت بیماری و پاندمی را بگیرید. البته می‌توانید تا حدود زیادی آن را کنترل کنید، اما در پاندمی باید همه این موارد با هم اتفاق بیفتد تا بتوان به ۸۰ تا ۹۰ درصد کارایی رسید و تا حدودی بتوان عفونت را کنترل کرد.
۳ ضلع کنترل کرونا
جماعتی با بیان اینکه بنابراین با اقدامات بهداشتی شخصی، جمعی و واکسیناسیون شاید بتوان ۸۰ تا ۹۰ درصد بتوان جلوی بیماری را گرفت و تا حدودی پاندمی را کنترل کرد، گفت: حال هر یک از اینها اگر رعایت نشود، می‌تواند دلیلی باشد که پاندمی کنترل نشود و در این صورت شاهد پیک خواهیم بود. حال متاسفانه گزارشاتی داریم از شهرهایی که البته اسم نمی‌برم که مردم اقدامات بهداشتی را رعایت نمی‌کنند، ماسک نمی‌زنند و… حال در چنین جامعه‌ای اگر واکسن هم تزریق کنید، باز هم یک بازوی پیشگیری مشکل دارد و از آنجایی که رعایت پروتکل‌های بهداشتی نقص دارد، منجر به گردش ویروس شده و پیک‌هایی را خواهیم داشت که از آنجا به سایر مناطق کشور سرایت می‌کند. به هر حال واکسیناسیون ما هنوز به اندازه کافی نیست و هنوز به ایمنی جمعی مورد نظر نمی‌رسیم و این در حالیست که در بسیاری مناطق پروتکل‌ها را رعایت نمی‌کنند و منجر به گسترش بیماری می‌شود.
وی تاکید کرد: بنابراین موضوع مهم در کنترل کرونا، بحث واکسیناسیون و رسیدن به ایمنی جمعی و دوم رعایت موازین بهداشتی و قرنطینه‌هایی است که گوشزد می‌شود. در عین حال سومین نکته هم استفاده از دزهای بوستر و یادآور است که توصیه می‌کنیم که ابتدا گروه‌های هدف که در مواجهه مستقیم با کرونا هستند، اینها را استفاده کنند که در کادر درمان آغاز شده است. به هر حال درگیری گروه درمان می‌تواند منجر به عوارض جبران ناپذیری شود.
بیم پیک ششم در پاییز
جماعتی گفت: امید ما این است که با واکسیناسیون و با انجام پروتکل‌های بهداشتی با کمک مردم، بتوانیم تا حدودی این پیک را بگذرانیم، اما با توجه به عدم رعایت موازین بهداشتی در برخی مناطق و اینکه هنوز به ایمنی جمعی نرسیدیم، ممکن است پیک ششم را تجربه کنیم. البته اگر پیک ششم ایجاد هم شود با توجه به سرعت واکسیناسیون، ممکن است خسارات زیان‌باری که در پیک پنجم داشتیم، به آن صورت خسارات را نداشته باشیم. هرچند که ما در فصل پاییز هستیم و فصول سرد، فصولی هستند که این ویروس‌ها می‌توانند بیشتر فعالیت کنند. بنابراین از نظر آب و هوا هم باید دقت کنیم که فعالیت ویروس‌ها می‌تواند بیشتر باشد و درگیری بیشتری را در افراد جامعه به وجود آورند.
وی تاکید کرد: بنابراین باید مواظب باشیم و حتما موازین بهداشتی را رعایت کنند. افراد به صرف اینکه دو دز واکسن را تزریق کردند، فکر نکنند که واکسینه شدند و گرفتار نمی‌شوند. بنابراین پروتکل‌های بهداشتی باید همچنان رعایت شود. زیرا هر نوع واکسنی که در دنیا در این زمینه ساخته شده، کارایی ۱۰۰ درصد ندارد و جلوگیری ۱۰۰ درصدی از بیماری را با هیچ واکسنی نداریم، بلکه اثربخشی بیشتر واکسن‌هایی که ساخته شدند، در جلوگیری از شدت بیماری و بستری شدن در بیمارستان‌ها و در مرگ‌ومیر ناشی از عفونت کرونایی است. بنابراین در بحث ابتلا به بیماری و انتقال آن به سایر افراد خانواده و جامعه، واکسن‌ها کارایی ۱۰۰ درصد ندارند و حتی کسانیکه دو دز واکسن را تزریق کردند و حتی دز بوستر را هم تزریق کنند، باید اقدامات بهداشتی را رعایت کنند، وگرنه احتمال ابتلایشان به بیماری و انتقال آن به سایر افراد به ویژه افراد مسن و دارای بیماری‌های زمینه‌ای وجود دارد و در کنترل چرخش ویروس مشکل ایجاد شده و منجر به ادامه و استقرار پاندمی شده و شاهد پیک‌های جدید خواهیم بود.
پیک ششم خطرناک‌تر خواهد بود
رئیس مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت از روند صعودی بیماری کرونا در برخی از استان‌های کشور خبر داد.
مصطفی رضایی، در برنامه سلام صبح بخیر شبکه یک سیما اظهار داشت: خیلی خوشحال بودیم که روند نزولی پیک پنجم به سرعت پیش می‌رود، اما متأسفانه طی یکی دو هفته اخیر شیب نزولی کاهش پیدا کرده و در بعضی جاها متوقف شده و در ۳ استان آذربایجان غربی، کرمانشاه و یزد، این روند صعودی شده است.
وی از شاخه نزولی به عنوان فرصت طلایی نام برد و افزود: تیم‌هایی از وزارت بهداشت در این ۳ استان حضور دارند و مشغول بررسی شرایط کرونایی در این استان‌ها هستند.
رضایی با عنوان این مطلب که نگران روند موجود هستیم، ادامه داد: شرایط نگران کننده‌ای در حال رقم خوردن است و رعایت پروتکل‌ها باید جدی گرفته شود.
وی افزود: ما ۵ پیک را تجربه کرده‌ایم و هر کدام از این پیک‌ها از قبلی سخت‌تر بوده است. لذا، نگران پیک ششم هستیم که مبادا خطرناک‌تر از پیک پنجم باشد.
رئیس مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت ادامه داد: در پیک پنجم شاهد اوضاع بدی بودیم و نگران هستیم که این شرایط در پیک ششم تکرار شود.
وی گفت: زمانی بود که رعایت پروتکل‌ها تا سطح ۸۰ تا ۹۰ درصد بود و این عدد الان به ۴۵ تا ۵۰ درصد رسیده است.
رضایی با اشاره به سرد شدن هوا و بسته ماند در و پنجره‌ها، افزود: در روزهای سرد سال نگران چرخش ویروس در محیط‌های سربسته هستیم.
وی در واکنش به بازگشایی هایی که در پیش است، گفت: مشکل متأسفانه در عدم دستیابی به اهدافی است که در راهبردهای کنترل کووید ۱۹ است که پیش بینی کرده بودیم. به طوری که پیش بینی شده است مدارس در آبان ماه به صورت حضوری بازگشایی شود، در حالی که انتظار داشتیم ۸۰ درصد جمعیت واکسینه شوند که اینگونه نشد.
رضایی با اشاره به استقبال کم از واکسیناسیون، افزود: در حالی که همکاران ما شبانه روزی مشغول خدمت هستند، اما شاهد استقبال آن‌چنانی نیستیم و مردم باید در برنامه واکسیناسیون، همراهی کنند.
وی ادامه داد: البته واکسن به تنهایی مشکل را حل نخواهد کرد و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مدارس باید جدی گرفته شود. تا این موارد محقق نشود، نمی‌توانیم اطمینان بدهیم پیک جدیدی رخ ندهد. لذا، مدارس ما باید آمادگی بازگشایی را داشته باشند.
رضایی تاکید کرد: در حال حاضر رعایت پروتکل‌ها ضعیف است و در بحث پوشش واکسیناسیون افراد بالای ۱۲ تا ۱۸ سال هنوز ۵۰ درصد واکسن نزده‌اند و ۵۰ درصد دیگر هم یک دوز گرفته‌اند.
استقبال ضعیف دانش آموزان از واکسن
واکسیناسیون ایمن‌ترین راه محافظت در برابر ویروس کروناست و برای ایجاد بیشترین محافظت در برابر ویروس کرونا اکثر واکسن‌ها با دو دوز طراحی شده‌اند.
ایمونولوژیست‌ها به روش دریافت دوزهای متعدد «تقویت‌کننده اولیه» می‌گویند. در واقع با دوز اول سیستم ایمنی بدن را آموزش می‌دهید و آن را با اولین واکسیناسیون آماده می‌کنید. پس از آنکه سیستم ایمنی بدن زمان لازم برای پاسخ به مرحله اولیه را پیدا کرد، دوباره به چالش کشیده می‌شود و پاسخ ایمنی که اولین بار آموخته است با دریافت دوز دوم تقویت می‌شود.
اکثر (هرچند نه همه) واکسن‌های کووید-۱۹ یا دیگر نمونه‌های واکسن از حداکثر تقویت‌کننده برای حداکثر محافظت استفاده می‌کنند. برخی حتی به دوزهای بیشتری نیاز دارند و این امر به این دلیل است که ایمنی می‌تواند با گذشت زمان کاهش یابد یا همان‌طور که در مورد واکسن آنفلوآنزا رخ می‌دهد، ویروس ایجاد کننده بیماری تغییر می‌کند و واکسن اصلی دیگر محافظت خوبی ارائه نمی‌دهد.
بر اساس نتایج تحقیقات مختلف در مورد واکسن‌های کووید-۱۹ دریافت دوز دوم دفاع شما در برابر بیماری را افزایش می‌دهد و عدم دریافت دوز دوم منجر خواهد شد خطر ابتلا به بیماری افزایش یابد.
بیشترین کارایی واکسن‌ها چه زمانی است؟
در ابتدا مزایای تقویت اولیه با واکسن کووید-۱۹ در آزمایش‌های بالینی مشاهده شد. مطالعات اولیه بر روی واکسن‌های تایید شده کنونی کووید-۱۹ پاسخ‌های ایمنی را در افرادی که یک یا دو دوز واکسن دریافت کرده‌اند مقایسه کرده است. نتایج نشان داد که پس از دوز دوم، افراد مقادیر بیشتری آنتی‌بادی برای مقابله با ویروس داشتند که نشان می‌دهد مصرف بیش از یک دوز احتمالا اثر واکسن را افزایش می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، با استفاده از واکسن آکسفورد/آسترازنکا، محافظت در برابر کووید-۱۹ علامتی از ۲۲ روز پس از اولین دوز ۷۶ درصد تخمین زده شد و هنگامی که دوز دوم ۱۲ هفته پس از دوز اول تجویز شد، میزان محافظت به ۸۱ درصد افزایش یافت.
آیا ظهور سویه‌های جدید خطرناک است؟
اکنون دلیل دیگری وجود دارد که افراد باید دوز دوم دریافت کنند؛ انواع جدید کروناویروس نگران‌کننده ظهور کردند. این سویه‌ها، اشکال ویروس کرونا با جهش‌های ژنتیکی هستند و ممکن است باعث انتقال بیشتر، حساسیت کمتر به اثرات محافظتی واکسن‌ها، تشخیص سخت‌تر یا ایجاد بیماری‌های شدیدتر شوند. شواهد قوی وجود دارد که دریافت دوز دوم واکسن محافظت شما در برابر بیماری را افزایش می‌دهد و از ایجاد یک بیماری جدی جلوگیری می‌کند. در همین حال، تسلط جدید نوع دلتا باعث شده است که حفاظت پایین‌تر با یک دوز حتی کمتر از قبل وجود داشته باشد. بنابراین دریافت دوز دوم واکسن بسیار مهم است.
آیا با دریافت دوز اول خطر ابتلا به کووید-۱۹ کاهش می‌یابد؟
در حالی که ممکن است پس از اولین دوز مقداری محافظت ایجاد شود اما هنوز موارد ناشناخته زیادی وجود دارد که آیا مصونیت شما کوتاه‌مدت باشد یا خیر. نتایج تحقیقات در دنیای واقعی بر روی کارکنان مراقبت‌های بهداشتی نشان داد که ۸۰ درصد اثربخشی در یک دوره ۳ ماهه در افرادی که فقط یکبار واکسن فایزر دریافت کردند، وجود دارد. این میزان در افرادی که هر دو دوز را دریافت کردند ۹۰ درصد بود.
در حالی که این نتایج، خبر فوق‌العاده‌ای محسوب می‌شود زیرا نشان می‌دهد، واکسن‌ها در خارج از آزمایش‌های بالینی خوب عمل می‌کنند اما نباید تنها به دوز اول اطمینان کرد. اگر از برنامه مطالعه شده که در حال حاضر توصیه می‌شود پیروی کنید، بهترین محافظت را دریافت خواهید کرد.
آیا امکان ابتلا به کرونا بعد از دریافت دوز اول و دوم وجود دارد؟
در حالی که واکسن‌ها در پیشگیری از کووید-۱۹ بسیار موثر هستند چند نکته را باید در مورد خطر عفونت در زمان‌های مختلف فرآیند واکسیناسیون در نظر داشت. در حالی که سیستم ایمنی بدن شما در حال محافظت در برابر این بیماری است، ممکن است قبل از ۲ هفته بعد از دوز دوم به کووید-۱۹ مبتلا شوید بنابراین شما می‌توانید بین دوزها یا بلافاصله بعد از تزریق دوم، آلوده و حتی بیمار شوید.
به علاوه، علائم کووید -۱۹ ممکن است حتی ۱۴ روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس مدتی طول بکشد تا ظاهر شود. اگر در این مدت بیمار می‌شوید به این معنی است که احتمال دارد قبل از اولین تزریق خود به عفونت مبتلا شده باشید.
اگر بیمار شدید و قصد دارید دوز دوم واکسن را دریافت کنید باید مطمئن شوید که علائم شما برطرف شده است و شرایط قرنطینه را به پایان رساندید.
حتی بعد از دریافت دو دوز واکسن احتمال ابتلا به بیماری وجود دارد چون با وجود موثر بودن، واکسن‌ها محافظت ۱۰۰ درصدی ایجاد نمی‌کنند. اگرچه ابتلا به بیماری بعد از دریافت دو دوز واکسن نادر است اما برخی موارد وجود دارد. با این حال، بسیاری از این موارد بدون علامت بوده است.
اگر زمان دریافت دوز دوم واکسن را از دست دادید چه باید بکنید؟
شاید فرض کنید به دلیل از دست دادن زمان دریافت دوز دوم دیگر واکسن از شما محافظت نمی‌کند. با این حال، مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) می‌گوید که می‌توانید دوز دوم را در مدت ۶ هفته (به جای ۳ یا ۴ هفته) از اولین دوز خود دریافت کنید.
اگرچه ما اطلاعاتی در مورد اثربخشی واکسن در بازه زمانی ۶ هفته‌ای نداریم اما بهتر است آن را دیر دریافت کنیم تا اصلا دریافت نکنیم و نیازی نیست که دوزهای خود را از نو شروع کنید. نکته اصلی این است که اگر دوز دوم خود را به موقع دریافت نکرده‌اید آن را در اسرع وقت دریافت کنید.
اگر به دلیل ابتلا به کووید-۱۹ در مرحله واکسیناسیون، دومین تزریق خود را انجام ندادید هنوز توصیه می شود که دوز دوم را دریافت کنید. همان‌طور که در بالا ذکر شد، قبل از دریافت دوز دوم باید منتظر بمانید تا از بیماری بهبود یافته و شرایط قرنطینه را برآورده کنید.
با این حال، اگر ارائه‌دهنده واکسن به شما توصیه کرد که از واکسن دوم به دلیل واکنش آلرژیک خودداری کنید، باید دستورالعمل‌های وی را دنبال کنید.
اگر دوز دوم را دریافت نکنید چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
اگر از تزریق دوز دوم خود صرف‌نظر کنید، پاسخ کوتاه این است که حداکثر محافظت در برابر کووید-۱۹ را دریافت نمی‌کنید. همه داده‌های کارآزمایی بالینی بر اساس افرادی است که هر دو دوز را دریافت کرده‌اند. به‌عنوان‌مثال، نه فایزر و نه مدرنا یک دوز را به‌عنوان بخشی از آزمایش‌های خود مطالعه نکرده‌اند بنابراین نمی‌دانیم که در صورت عدم تزریق دوز دوم، ایمنی بدن چقدر طول می‌کشد.
اگر قبلا به کووید-۱۹ مبتلا شدید ممکن است فکر کنید که نیازی به تزریق دوز دوم ندارید. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که اگر کووید-۱۹ داشته‌اید، اولین دوز شما سطوح آنتی‌بادی مشابه دوز دوم را برای افرادی که هرگز به این بیماری مبتلا نشده‌اند تولید می‌کند. با این حال، قبل از تغییر توصیه‌ها تحقیقات بیشتری باید در این زمینه انجام شود.
چه زمانی بعد از ابتلا به کووید-۱۹ واکسن دریافت کنیم؟
اگر فردی از کووید-۱۹ بهبود یافته است، حداقل ۳۰ روز منتظر بماند سپس واکسن دریافت کند.
لازم به ذکر است افرادی که قبل از دریافت دوز اول واکسن به کووید-۱۹ مبتلا می‌شوند باید قبل از دریافت واکسن ۳۰ روز صبر کنند و برای افرادی که بعد از دوز اول و قبل از دوز دوم به کووید-۱۹ مبتلا می‌شوند، دستورالعمل‌های مشابه نیز صادق است و بعد از ابتلا حداقل ۳۰ روز پس از بهبودی از بیماری برای دریافت دوز دوم صبر کنند به این معنی که ممکن است دوز دوم خود را پس از ۴۲ روز توصیه شده توسط وزارت بهداشت ملی دریافت کنید.
نکته مهم این است که مدت زمان انتظار بستگی به نوع بیماری کووید -۱۹ دارد، این مدت زمان ۱۰ روز پس از آزمایش مثبت کووید-۱۹ برای افرادی که هیچ علامتی ندارند و برای افراد تحت درمان با آنتی‌بادی مونوکلونال یا پلاسما این مدت ۹۰ روز اعلام شده است.
چه زمانی بعد از مواجه شدن با فرد کرونایی واکسن دریافت کنیم؟
اگر در تماس مستقیم با فردی هستید که تست کووید- ۱۹ وی مثبت شده است دوره قرنطینه ۱۰ روزه خود را شروع کنید. اگر دوره قرنطینه ۱۰ روزه خود را تکمیل کرده‌اید و به کووید-۱۹ مبتلا نشده‌اید می‌توانید واکسن دریافت کنید.
پس از واکسیناسیون کامل برای محافظت از خود و دیگران چه کاری انجام دهیم؟
بعد از دریافت واکسن به طور کلی، اگر در منطقه‌ای هستید که تعداد زیادی از موارد ابتلا به کووید -۱۹ در آن وجود دارد، استفاده از ماسک را در محیط‌های شلوغ در فضای باز و زمانی که در تماس نزدیک با دیگران هستید که کاملا واکسینه نشده‌اند، در نظر بگیرید.
اگر بیماری دارید یا از داروهایی استفاده می‌کنید که سیستم ایمنی بدن شما را تضعیف می‌کند ممکن است حتی در صورت واکسیناسیون کامل از شما محافظت نشود. شما باید تمام اقدامات احتیاطی توصیه شده برای افراد واکسینه نشده ازجمله استفاده از ماسک مناسب تا زمانی که توسط ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی توصیه دیگری نشده باشد را ادامه دهید.
اگر به‌طور کامل واکسینه شده‌اید، برای به حداکثر رساندن محافظت در برابر نوع دلتا و جلوگیری از احتمال انتقال آن به دیگران، در صورتی که در ناحیه‌ای با انتقال شدید یا زیاد هستید، از ماسک در محیط‌های عمومی استفاده کنید.
تا چه زمانی ایمن باقی خواهیم بود؟
هنوز مشخص نیست مدت زمان حفاظت با واکسن کووید-۱۹چه میزان است اما نتایج مطالعات اخیر نشان می‌دهد که محافظت در برابر ویروس ممکن است با گذشت زمان کاهش یابد. این کاهش حفاظت باعث شده است که CDC به گروه‌های خاصی توصیه کند که حداقل ۶ ماه پس از اتمام سری اولیه واکسیناسیون خود، دوز تقویت کننده دریافت کنند.
