با وجود جوسازی‌های رسانه‌ای و مواضع منفی سه کشور اروپایی و آمریکا طی هفته گذشته نسبت به پیشنهادات تازه ایران، به نظر می‌آید مذاکرات در هشتمین دور در فضایی واقع‌بینانه‌تر از سر گرفته شده به نحوی که امیدها برای ورود همه طرف‌ها به جزییات مباحث را قوت بخشیده است.
اما همچنان طرف‌های غربی در تلاش هستند تا مواضع تازه ایران را زیر سوال ببرند.
سه کشور اروپایی و آمریکا تلاش کردند تا تیم مذاکره کننده ایران از مواضعش در دور هفتم مذاکرات عقب نشینی کند اما نه تنها این تلاش‌ها راه به جایی نبرد بلکه شاهد تکرار این مواضع از سوی مقامات کشورمان در جریان دور هشتم مذاکرات بودیم. به نحوی که طرف های مقابل بر خلاف هفته گذشته از لزوم شروع کار بر روی جزییات و منطقی شدن فضای مذاکرات سخن می گویند.
آیا مذاکرات در وین روی ریل قرار گرفته است؟
هفتمین دور مذاکرات ایران و ۱+۴ در حالی پایان یافت که مقامات سیاسی و دیپلماتیک سه کشور اروپایی و آمریکا از این مذاکرات “ناامیدی” و “بن بست” را به رسانه‌های گروهی خود درز دادند و در مدت زمان بازگشت به وین برای ادامه مذاکرات هم چنان بر طبل ناامیدی و متهم کردن ایران به تغییر زمین بازی کوبیدند. اما پنجشنبه گذشته با شروع دور هشتم مذاکرات در دو سوی میز پالس‌های مثبت به گوش خورد.
علی باقری رییس هیات مذاکره کننده ایران پس از نشست افتتاحیه این دور از مذاکرات در روز پنجشنبه گذشته در جمع خبرنگاران اعلام کرد که “آنچه امروز احساس کردم با آنچه روز جمعه احساس کردم متفاوت بود و احساسم این است که طرف مقابل اراده جدی‌تر برای ورود به گفتگوهای موثر و نتیجه‌بخش پیدا کرده است.”
میخاییل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین که ریاست هیات این کشور در مذاکرات احیای برجام را برعهده دارد نیز در توییتی پس از این نشست تصریح کرد که برخی سوءتقاهم‌های پیش آمده در دور اخیر مذاکرات وین رفع شده‌اند.
همچنین لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال در توییتی به نقل از یک مقام ارشد اتحادیه اروپا نوشت که مذاکرات وین در جهت عقلانی در حال پیشرفت است.
در عین حال هنوز مقامات و اعضای برجام اعلام نکرده اند که دقیقا چه پیشرفت هایی در نزدیک شدن دیدگاه های طرف ها روی داده است و آیا این پیشرفت ها آن قدر کافی است که مذاکرات در محتوا و در سطح کارشناسی به جدیت پیش رود؟ همچنین هنوز به روشنی مشخص نیست که آیا متون مدنظر ایران مورد مذاکره قرار خواهد گرفت یا آخرین پیش نویس در دور ششم مذاکرات یا ترکیبی از این ها؟
آنچه مشخص است و برخی از نمایندگان کشورهای عضو از جمله ایران درباره محتوای این دور از مذاکرات بیان کردند این بوده است که فضای گفت‌وگوها در شروع کار سازنده، جدی و رو به جلو بوده است اما این به معنای تفاهم دو طرف بر سر یک رویکرد مشترک و مشخص یا قرار گرفتن مذاکرات بر ریلی که به نوعی نگاه همه طرف ها را شامل شود نیست.
شایان ذکر است هیات آمریکایی به سرپرستی راب مالی طی دو روز گذشته که مذاکرات در وین از سر گرفته شده است در وین حضور نداشت و احتمالا روز شنبه وارد وین شوند.
ند پرایس، سخنگوی وزیر امور خارجه آمریکا روز جمعه اعلام کرد که راب مالی و تیمش تا آخر هفته به وین نخواهند رفت. گفته می شود هیات آمریکایی برای شرکت در نشست جی ۷ در بروکسل به سر می برد. از این رو هنوز زود است تا درباره چشم انداز و چارچوب رویکرد همه طرف‌های دخیل در برجام مستقیم و غیرمستقیم صحبت کنیم.
در دو روز گذشته در هتل کوبورگ چه گذشت؟
پس از یک شروع جنجالی در دور هفتم، گفت‌وگوها در سطح سیاسی با تشکیل کمیسیون مشترک برجام در روز پنجشنبه ۱۸ آذر از سر گرفته شد و برخلاف انتظارات فضای مذاکرات “رو به جلو” اعلام شد.
هیات‌های کارشناسی ایران و اتحادیه اروپا مذاکرات دوجانبه در زمینه لغو تحریم‌ها را از عصر روز پنجشنبه به وقت محلی آغاز کردند. همچنین کارگروه هسته‌ای و رفع تحریم ها از صبح روز جمعه تشکیل و موضوعات هسته‌ای به بحث و بررسی گذاشته شد.
علاوه بر جلسات کارشناسی، علی باقری مذاکره‌کننده ارشد ایران و میخائیل اولیانوف، رئیس هیأت مذاکره‌کننده روسیه با یکدیگر دیدار کردند. رییس هیات مذاکره کننده ایران در وین نیز عصر روز جمعه با انریکه مورا معاون رییس سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا دیدار کرد.
به گفته منابع نزدیک به مذاکرات، رایزنی‌ها در سطح کارشناسی و سیاسی به طور چند جانبه و دو جانبه روز شنبه نیز ادامه دارد.
نقش تازه روسیه در مذاکرات وین
با شروع دوباره مذاکرات در چارچوب تلاش برای بازگشت همه طرف‌ها به برجام، سه کشور اروپایی رویکردی تندتر از قبل در مذاکرات اتخاذ کردند به نحوی که نماینده اتحادیه اروپا کمتر توانسته میان مواضع ایران و سه کشور اروپایی که به نوعی مواضع آمریکا را در مذاکرات حمایت می‌کنند تعادل و توازن ایجاد کند. تعاملات و رایزنی‌های مداوم مقامات ایران با مقامات روسیه و از طرفی مقامات آمریکایی با مقامات روسیه نشان می‌دهد که مسکو به محور تعادل بخش مذاکرات تبدیل شده است.
به نظر می‌آید تلاش های مسکو در نزدیک شدن مواضع ایران با آمریکا و نیز سه کشور اروپایی بی‌تاثیر نبوده است. هر چند هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب که به از سر گیری مذاکرات در جزییات منجر شود، فاصله است.
حواشی پر رنگ‌تر از متن
در ساعات پایانی روز جمعه خبرگزاری رویترز به نقل از یک دیپلمات اروپایی مدعی شد که مذاکره‌کنندگان ایرانی پذیرفته‌اند که مذاکرات بر اساس محتوای متونی که تا خردادماه امسال مورد توافق قرار گرفته بود ادامه یابد.
منابع نزدیک به هیات مذاکره کننده ایران به سرعت این خبر را تکذیب کردند. هم چنین علی باقری در توییتی نوشت: فضاسازی دروغین خارج از اتاق مذاکره نمی‌تواند خللی در جدیت مذاکره کنندگان در رسیدن به توافقی که از حقوق و منافع ملت ایران صیانت کند، وارد سازد.
ایران ۸ آذر پس از سه ماه وقفه در مذاکرات در حالی به مذاکرات بازگشت که دو سند در رابطه با لغو تحریم‌ها و اقدامات هسته‌ای را به طرف های مقابل ارایه کرد. این دو سند مبتنی بر آخرین پیش‌نویس جمع بندی شده در خردادماه سال جاری در دور ششم مذاکرات بود اما همزمان اصلاحات و تغییراتی در آن در چارچوب روح و متن برجام اعمال شده بود. ایران در برابر انتقادها به تغییرات اعمال شده تصریح کرد که این تغییرات تامین کننده منافع ملی ایران است و باید در مذاکرات لحاظ شود.
مقامات ایرانی تاکید کردند که با جدیت در گفت‌وگوها حاضر شده اند و برای دستیابی به توافق در کوتاه ترین زمان آمادگی دارند به این شرط که آمریکا دست از فشار حداکثری و اجرای تمامی تحریم‌ها علیه ایران بردارد.
در عین حال پیشنهادات و نظرات ارایه شده از سوی ایران در دور هفتم روی میز قرار دارد و مذاکره کنندگان در طی مباحث درباره متن بر اساس این دیدگاه ها پیش خواهند رفت. بر خلاف طرف های مقابل، هیات مذاکره کننده ایران با اختیارات بسیار زیاد و امکان تصمیم گیری در مذاکرات وارد شده است و این امکان را دارد تا هر زمان نیاز باشد برای ادامه گفت‌وگوها در وین بماند و درباره موضوعات مختلف تصمیم گیری کند.
هم چنین از حواشی دیگر در یک هفته گذشته، اعمال تحریم های تازه آمریکا علیه ایران بود که جو منفی را در مذاکرات در پی داشت به نحوی که برخی از کشورهای عضو برجام نسبت به این رفتار آمریکا در حالی که تلاش می شود مواضع طرف ها در وین به هم نزدیک شود، اعتراض کرده و این اقدامات را بر روند مذاکرات مخرب دانستند.
مهم است، در روند مذاکرات همه طرف ها از اقدامات خودسرانه و یک جانبه که مانع اعتمادبخشی متقابل است، خودداری کنند.
