با گذشت حدود یک سال و نیم از شیوع بحران کرونا بیش از 200 شرکت واکسن‌سازی دنیا درحال تلاش برای تولید واکسن هستند که ایران نیز در این بین توانست اولین واکسن کرونا را به مرحله تولید برساند و چندین واکسن دیگر نیز در حال گذراندن مراحل مراحل بالینی هستند.
همزمان با تداوم چرخه انتقال کرونا و مرگ و میز ناشی از کووید ۱۹ در جهان، تکاپوی کشورهای مختلف و صاحب نظر در حوزه پزشکی برای ساخت واکسن به اوج خود رسیده و شرکت های مختلف در دنیا سعی در تولید مؤثرترین واکسن کرونا دارند. هم اکنون بیش از ۲۰۰ واکسن در جهان در مراحل مختلف تولید و ارزیابی هستند.
شرایطی که همه‌گیری جهانی کووید ۱۹بر جهان تحمیل کرد، باعث شده فرایندهای تولید واکسن که گاه سال‌ها طول می‌کشید، به چند ماه کاهش یابد، البته باید به این امر توجه داشت که این موضوع به معنای بی‌توجهی واکسن‌سازان دنیا به استانداردهای بین‌المللی نیست بلکه با توجه به شیوع بیماری کرونا و جهش‌های این ویروس، سازمان جهانی بهداشت تلاش کرد با افزایش ستاب در مطالعات بالینی و موکول کردن فاز چهارم این مطالعات به زمان توزیع عمومی واکسن مجوز مصرف اضطراری واکسن‌های مورد اطمینانی که فازهای اول و دوم را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند را صادر کرد.
ایران نیز با شیوع بیماری کرونا تمام تلاش خود را برای تولید و واردات واکسن های کرونا به کار گرفت اما به دلیل شیوع این همه گیری در سراسر جهان و بحران کمبود واکسن ایران توانست با واردات واکسن های اسپوتنیک وی روسیه ، آسترازنکا، سینوفارم و کووکسین (بهارات) بخشی زیادی از گروه های حساس و آسیب پذیر جامعه را واکسینه کند.
همچنین در زمینه تولید واکسن نیز، چندین شرکت ایرانی در حال تولید واکسن هستند که در ادامه به مرور آخرین وضعیت تولید آنها میپردازیم.
واکسن «کوو ایران برکت»: این واکسن که توسط شرکت شفا فارمد از زیرمجموعه‌های گروه دارویی برکت وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام در حال تولید و توزیع است. واکسن برکت اولین واکسن ایرانی است که توانست مجوز مصرف اضطراری را دریافت کند و به گفته مسوولان تا کنون تاکنون دو میلیون و ۵۰ هزار دز واکسن کرونای برکت تولید شده است که از این تعداد، ۳۶۰ هزار دوز واکسن تحویل وزارت بهداشت شده است. این واکسن در حال طی کردن فاز سوم بالینی است و برای تهیه آن از فناوریِ «ویروس کشته‌شده» بهره گرفته شده است.
واکسن «پاستوکووک»: این واکسن که محصول همکاری انستیتو پاستور ایران و مؤسسهٔ فینلی کوباست نیز در حال طی کردن فاز سوم بالینی است، بر اساس اطلاعات ارائه شده واکسن مشترک انستیتو پاستور ایران و انستیتو فینلای کوبا که در فاز نهایی یا فاز سه قرار دارد برای ۲۴ هزار نفر از مردم ایران در ۷ استان و ۸ شهر کشور شامل اصفهان، یزد، کرمان، بندرعباس، ساری، بابل، همدان و زنجان انجام شده و از هفته گذشته تزریق دُز دوم برای این ۲۴ هزار نفر، آغاز شده است. فناوری به‌کار گرفته‌شده در آن به‌صورت پروتئین نوترکیب کونژوگه است. این واکسن فاز یک و دو را در کشور کوبا طی کرده و در آن‌جا بنام سوبرانا ارائه شده است.
واکسن «کووپارس»: واکسنی که توسط مؤسسهٔ رازی تولید شد و فناوری به‌کار گرفته‌شده در این واکسن هم به‌صورت پروتئین نوترکیب است. شروع واکسیناسیون با واکسن «کووپارس» در ۵۰۰ موش و ۲۵ میمون سبز آفریقایی در مدت یک سال انجام و در ادامه پس از ارسال CTD به سازمان غذا و دارو و دریافت تاییدیه‌های کمیته اخلاق فاز یک و دو کارآزمایی بالینی ادامه پیدا کرد. فاز یک کارآزمایی بالینی در اسفندماه ۱۳۹۹ آغاز و نیمه فروردین ماه با ۱۳۳ جمعیت بزرگسال سالم (۱۸ تا ۵۵) ساله در مطالعه کارآزمایی بالینی به پایان رسید. فاز دوم کارآزمایی بالینی با حضور ۵۰۰ داوطلب از جمعیت ۱۸ تا ۷۰ ساله در حال انجام است که در این مطالعه کارآزمایی بالینی با طراحی موازی و دوسوکور، ۲ گروه واکسن و دارونما حضور دارند که انتظار بر این است تا پایان تیرماه ادامه داشته باشد. پیش بینی می‌شود تا اواخر تیر، اطلاعات فاز ٢ به سازمان غذا و دارو ارسال شود و نیمه مرداد فاز سوم واکسیناسیون آغاز شود. تاکنون برای شرکت در فاز یک و دو کارآزمایی بالینی واکسن رازی کووپارس بیش از ١٠ هزار نفر ثبت نام کرده‌اند.
واکسن «فخرا»: واکسن شرکت میلاد دارو نور که با همکاری وزارت دفاع در فاز یک مطالعات بالینی قرار دارد. فناوری این واکسن هم «ویروس کشته‌شده» است و قرار است با نام «فخراواک» عرضه شود. کارآزمایی بالینی فاز یک این واکسن به اتمام رسیده است که نتایج حاصله به سازمان غذا و داروی کشور اعلام و ارسال شده است. همچنین کارآزمایی بالینی فاز دو واکسن از اواخر ماه گذشته آغاز شده و به طور کلی کارآزمایی بالینی فاز ۱ بر روی ۱۳۵ نفر و فاز ۲ بر روی ۵۰۰ داوطلب انجام گرفته و خوشبختانه همه این افراد در سلامت کامل به سر می‌برند.
واکسن ایرانی _ استرالیایی «اسپایکوژن»: این واکسن ساخت سیناژن با همکاری استرالیا که در فاز دو و سه بالینی است. این واکسن از نوع پروتئین نوترکیب است و فاز یک آن در کشور استرالیا انجام شده است. واکسن اسپایکوژن مانند سایر واکسن‌ها ۲ دُز بوده تزریق ۲ دُز واکسن اسپایکوژن بر ۴۰۰ نفر در مرحله دوم کارآزمایی بالینی صورت گرفته است و این دُزها به فاصله ۳ هفته به داوطلبان این طرح مطالعاتی تزریق شده است. نتایج کارآزمایی بالینی مرحله دوم پس از جمع‌بندی نهایی نتایج توسط سازمان غذا و دارو اعلام خواهد شد.
واکسن «نورا»: واکسن «نورا» با تلاش ۱۶ماهه پزشکان، متخصصان و پژوهشگران بخش تحقیقات و پژوهش بیمارستان بقیه الله (عج) و با مشارکت محققان دانشگاه امام حسین (ع) ساخته شده است. این واکسن نیز از نوع پروتئین نوترکیب است و در فاز یک مطالعات بالینی قرار دارد.
همچنین سه شرکت دیگر نیز درحال تلاش برای تولید واکسن‌های کرونا با فناوری‌های نوین هستند که در ادامه به مرور وضعیت آنها میپردازیم:
واکسن شرکت درمان‌گستر رناپ؛ این واکسن نیز با همکاری آریوژن که در مرحلهٔ تست چالش میمون قرار دارد. این واکسن از نوع mRNA است و در صورت تایید مراحل آزمایشگاهی وارد وطالعات انسانی خواهد شد.
واکسن شرکت هوم ایمن زیست فناور: این شرکت واکسن خود را از ابتدای خرداد وارد فاز آزمایشی میمون کرده است از دیگر شرکت‌های تولید کننده واسکن کرونا خواهد بود. فناوری این واکسن مبتنی بر ویروس مهندسی شده سرخک است.
واکسن کرونای شرکت‌های اسوه با همکاری پایا فن یاخته البرز و کیان ژن آزما تولید خواهد شد: این واکسن که از ویروس کشته‌شده تولید می‌شود، این واکسن آزمایش حیوانی را با ایمنی و اثربخشی بالا پشت سر گذاشته است و در صورت دریافت تاییدیه از سازمان غذا و دارو وارد فاز بعدی خواهد شد.
