اگر دولت روحانی تکالیف خود در برنامه ششم توسعه در قالب ساخت نیروگاه و اتصال شبکه برق ایران به کشورهای منطقه را پیگیری می‌کرد، بحران برق کنونی اتفاق نمی‌افتاد.
قطعی ناگهانی برق علاوه بر مشکلات بسیار زیادی که برای همگان بوجود می‌آورد سلامت بیماران و جانبازانی که برای ادامه حیات نیاز به دستگاه‌های پزشکی دارند را نیز تهدید می‌کند، زمان‌بندی جداول برق در ورامین با قطعی برق مغایرت دارد، لذا برخی مواقع مردم بدون ایجاد آمادگی با قطعی برق مواجه می‌شوند که در این شرایط خطرناک، کرونا امان آنها را بریده است.
خاموشی‌های گسترده و بدون اطلاع قبلی از روز جمعه دهم تیر ماه ۱۴۰۰ که در بسیاری از استان‌های کشور از جمله شهرستان‌های جنوب شرق استان تهران اتفاق افتاد موجب نارضایتی بسیار زیاد شهروندان شده است؛ قطعی ناگهانی و بدون اطلاع برق سلامت بیماران بستری در بیمارستان‌ها را تهدید می‌کند ، در روزهای جولان کرونا که بیماران حاد تنفسی با کمک دستگاه نفس می‌کشند ، چه در بیمارستان باشند یا در خانه خود ، قطعی برق جان‌شان را به خطر می‌اندازد.
در حالی که همزمان با قطعی برق ، جداولی مبنی بر ساعات خاموشی مناطق مختلف شهرستان ورامین منتشر شد، اما برخی شهروندان با نگرانی در مورد احتمال آسیب دیدن وسایل برقی خود می‌گویند که قطع برق در مناطق محل سکونت و کار آنها با ساعت و زمان‌بندی جداول مغایرت دارد.
مصطفی علیکایی یکی از کشاورزان دشت ورامین با ابراز گلایه می‌گوید: در این فصل گرما دیگر طاقت قطعی برق و آب را نداریم؛ هر زمان برق قطع می‌شود آب هم قطع می‌شود ؛ این اختلالات برق ، کشاورزی را با مشکل مواجه کرده در کنار این مسئله به چاه‌های کشاورزی نیز آسیب جدی وارد شده، تجهیزات برقی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و عمر چاه‌ها را به‌شدت کاهش می‌دهد.
محمدمهدی تاجیک سعیدی یکی از تولید کنندگان شهرک های صنعتی شهرستان ورامین با انتقاد از وضعیت موجود برق در دیار ۱۵ خرداد می‌گوید: در سالی که مقام معظم رهبری نام آن را جهش تولید و رونق تولید و حمایت از تولید کنندگان گذاشته است، دیگر با این وضعیت باید بیکار شویم و تولیدی در کار نیست.
وی ادامه می‌دهد: برای یک لقمه نان حلال از صبح تا شب کار می‌کنیم، به‌خدا گناه نکرده‌ایم که تولیدکننده شده‌ایم ، هر ماه باید پول کارگر، تعمیرات، کرایه و... بدهیم و بعد هم یک هفته هر روز صبح ، ظهر و غروب برق قطع شود، چگونه درآمد داشته باشیم.
محمدحسین تاجیک خاوه یکی دیگر از شهروندان به خبرنگار ما می‌گوید: به علت قطعی چهار ساعته برق در ورامین، همسایه‌مان تا مزر مرگ پیش رفت؛ اکسیژن جانبازان و بیماران دیگر همراهی نمی‌کند، به فکر مردم باشید، مردم مظلوم هستند.
بی‌برقی نه تنها مردم را ا کلافه کرده بلکه چرخ‌دنده‌های تولید را از حرکت انداخته و دستان صنعت به تمنای باران به آسمان بلند شده است، این در حالی که مسئولان همچنان خاموش هستند.
گرمای تابستان همزمان با اوج‌گیری کرونا از یکسو و قطع مکرر و بی برنامه برق و کمبود آب همه و همه دست به دست هم تا تولید و صنعت در مازندران روزهای ناخوشی را سپری کند.
این وضعیت در حالی است که رکورد پیشینه دما در روزهای اخیر در مناطق مختلف مازندران شکسته شد و دمای هوا در امیرآباد بهشهر ۲.۲ درجه نسبت به تیرماه ۹۷ افزایش یافت و به ۳۸ درجه رسید و در پیشینه دما در کیاسر، آلاشت و سیاه بیشه مازندران نیز به ترتیب به ۳۸، ۳۶ و ۳۶ درجه رسیده که نسبت به دوره آماری تیرماه سال ۹۷ رشد داشته است.
خاموشی‌های بی‌برنامه و مکرر چندنوبته طی شبانه روز بخش تولید و صنعت را در روزهای اخیر زمین‌گیر کرده است و دستان این بخش به نشانه تسلیم و یا تمنای باران برای خنک شدن هوا و بهبود شرایط به هوا بلند شده است.
قطع برق از برنامه خارج شد
صادقی یک شهروند ساری که در منطقه دخانیات ساری ساکن است، در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: روزی سه نوبت بیش از دو ساعت برق قطع می‌شود و قطع مکرر و بی برنامه سبب بروز خسارت به لوازم خانگی مردم شده است.
برق رفت و چرخ تولید ایستاد؛ خاموشی مسئولان آتش به جان می زند
وی ادامه داد: اوج‌گیری گرما و کرونا و قطع برق چند نوبت در شبانه روز شرایط را برای کهنسالان و خردسالان سخت و طاقت‌فرسا کرده است.
صنعت و تولید از بخش‌هایی است که بیشترین ضربه را از قطع بی رویه برق در مازندران دیده است و به اعتقاد فعالان اقتصادی، این بخش عملاً زمین‌گیر شده است.
سید مجتبی رضوی رئیس خانه صمت مازندران در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه قطع مکرر برق تولید را بیچاره کرده است، گفت: طبق قانون کسب و کار و ماده ۲۵ آئین نامه، باید غرامت نیز به بخش تولید و صنعت بابت خسارت وارده ناشی از قطع انرژی پرداخت شود.
وی با اظهار اینکه ضرر و زیان وارده به بخش تولید عدم نفع، آسیب زدن به دستگاه‌ها و بیکار کردن کارگران می‌شود، درباره رایزنی‌های صورت گرفته برای اعمال خاموشی با برنامه در حوزه تولید و صنعت گفت: از نظر تکنیکال خاموشی با برنامه امکان پذیر نیست و هرچند متولیان امر ادعا می‌کنند می‌توانند به صورت منظم خاموشی را مدیریت کنند اما در عمل چنین توانایی ندارند.
رضوی یادآور شد: وقتی در زمستان سال قبل با قطعی برق مواجه شدیم، مسئولان امر کمبود انرژی برق را دلیل آن اعلام کرد و بخش صنعت برای اینکه شرکت توزیع بتواند انرژی را عادلانه توزیع کند، در کنار آن قرار گرفت و همکاری کرده است.
رئیس خانه صمت مازندران یادآور شد: به عنوان نمونه از شهرک‌ها و صنایع مختلف در استان خواستیم تا با مدیریت مصرف برق، شیفت‌های کاری را تغییر و یا تعدیل کنند و یا از ژنراتورها برای تأمین انرژی استفاده شود.
وی ادامه داد: در فصل تابستان مسئله پیک انرژی مطرح است و میزان مصرف برق در تابستان و در ساعت‌های خاصی افزایش بی سابقه‌ای خواهد یافت و وقتی پیک مصرف بالا می‌رود، دیسپاچینگ به صورت خودکار، برق را قطع می‌کند و این مسائل ناشی از شلختگی و بی برنامگی سنواتی است.
رضوی با اظهار اینکه سال‌ها در صنعت برق سرمایه گذاری جدیدی انجام نشد، مستهلک بودن شبکه‌ها، فرسودگی و هدررفت برق و الگوی نامناسب مصرف سبب رشد مصرف انرژی شده است.
در صنعت برق سرمایه گذاری جدیدی انجام نشد، مستهلک بودن شبکه‌ها، فرسودگی و هدررفت برق و الگوی نامناسب مصرف سبب رشد مصرف انرژی شده است
وی بیت کویین را عامل افزایش مصرف برق ذکر کرد و درباره تبعات قطع برق بر حوزه صنعت گفت: وقتی صنعت روزی هشت ساعت برق نداشته باشد، عایدی نیز نخواهد داشت و در کنار آن سبب وارد شدن ضرر مستقیم به کارخانه، خرابی دستگاه‌ها و بیکاری کارگران می‌شود.
رئیس خانه صمت مازندران یادآور شد: قطع برق سبب می‌شود تا تولید با هزینه‌های سربار سازگاری نداشته باشد و این مسئله کارخانه را فلج می‌کند.
مسئولان برق مازندران، دلیل قطع‌های مکرر برق در روزهای اخیر به ویژه دوشنبه را ثبت رکورد مصرف برق ۶۶ هزار مگاواتی در کشور عنوان کرده است، سید کاظم حسینی سرپرست شرکت توزیع برق مازندران با اشاره به خاموشی‌های خارج از برنامه برق، شکسته شدن رکورد مصرف برق در کشور را علت اصلی طولانی بودن مدت خاموشی‌ها ذکر کرد.
بی تفاوتی و خاموشی مسئولان آزاردهنده است
غلامرضا شریعتی در گفتگو با خبرنگار مهر بر لزوم مدیریت و رعایت الگوی مصرف برق تاکید کرد و گفت: اگرچه مردم باید در میزان مصرف الگوها را رعایت کنند اما مدیران و دستگاه‌های مختلف نیز باید تدابیر لازم درباره رشد میزان مصرف و تأمین زیرساخت داشته باشند.
وی افزود: این بی تدبیری‌ها و انباشته شدن بی تفاوتی‌ها، روح و روان مردم را خسته کرده است و شاهد بروز مشکلات مردم در اقصی نقاط استان هستیم و صدای مدیران خاموش است.
شریعتی یادآور شد: دردآورتر از همه مشکلات، بی تفاوتی و سکوت مدیران اجرایی است که در پی خوشامد مدیران بالادستی هیچ صدایی ندارند.
*راهکار جلوگیری از خاموشی گسترده در برنامه ششم توسعه وجود داشت
برای پاسخ به سوال مطرح شده که چرا دولت برای شرایط دشوار فعلی برنامه‌ریزی نکرده است، ابتدا باید سری به اسناد بالادستی کشور بزنیم تا این مسئله را دریابیم، به راستی کشور برنامه‌ای برای به وجود نیامدن اختلال در تامین برق داشته یا نداشته است.
در همین راستا، واکاوی برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به عنوان مهمترین سند بالادستی سیاست‌های اجرایی که در سال 1394 توسط دولت روحانی تکمیل و به مجلس ارائه شد تا از سال 1396 نصب العین دستگاه‌های کشور شود، می‌تواند تا حد زیادی برنامه برای تامین زیرساخت برق کشور را مشخص کند.
وقتی درباره برق در این سند 119 صفحه‌ای جستجو کنیم، متوجه می‌شویم، برنامه‌های متعددی برای توسعه زیرساخت‌های این حوزه در نظر گرفته شده است.
*تحریم؛ بهانه دولت برای نساختن نیروگاه
از جمله مهمترین برنامه در نظر گرفته شده برای ارتقای زیرساخت‌های این حوزه در ماده 48 بند ت برنامه ششم توسعه است: “وزارت نیرو در طول اجرای برنامه ششم نسبت به افزایش توان تولید برق تا 25 هزار مگاوات از طریق سرمایه‌گذاری مؤسسات عمومی غیردولتی، تعاونی و خصوصی اعم از داخلی و خارجی و یا منابع داخلی شرکت‌های تابعه یا به‌صورت روش‌های متداول سرمایه‌گذاری از جمله ساخت، بهره‌برداری و تصرف و ساخت، بهره‌برداری و انتقال اقدام نماید.”
بر اساس این بند از قانون برنامه ششم که توسط دولت روحانی نوشته شده است، وزارت نیرو در 5 سال اجرای این برنامه باید مجموعا 25 هزار مگاوات به توان تولید برق نیروگاه‌های کشور اضافه کرده و زمینه ارتقای توان کل به 100 هزار مگاوات را فراهم کند.
در شرایطی که برنامه ششم ساخت سالانه 5000 مگاوات نیروگاه را به وزارت نیرو تکلیف کرد اما وزارت‌خانه تحت امر رضا اردکانیان تنها به نیمی از تعهد این سند بالادستی قانونی عمل کرد و در طول سال‌های اجرای این برنامه ظرفیت نصب شده اسمی تولید برق کشور 85 هزار و 334 مگاوات را لمس کرد.
به عبارت دیگر وزارت نیرو در طول 5 سال گذشته از ابتدای سال 96 به تکلیف خود مبنی بر ساخت 12 هزار 500 مگاوات نیروگاه معادل تولید برق 12.5 دستگاه نیروگاه اتمی بوشهر عمل نکرده است.
البته رضا اردکانیان در قالب یک نشست خبری ضمن اشاره به عمل نکردن دولت به تعهد خود در برنامه ششم توسعه، مسئله مهیا نبودن زیربنای عمل به ساخت 25 هزار مگاوات نیروگاه را مطرح و عنوان کرد:«جنگ اقتصادی تحمیلی در طول سال‌های اخیر در قالب تحریم‌ها سبب شد تا امکان سرمایه‌گذاری خارجی در کشور وجود نداشته باشد و به تبع آن شرایط عمل به تعهد وزارت نیرو نیز ایجاد نشود.»
* تکنولوژی و منابع ساخت نیروگاه حرارتی در کشور وجود دارد
البته این اظهار نظر رضا اردکانیان نمی‌تواند توجیه مناسبی برای ترک فعل وزارت نیرو در حوزه ارتقای توان تولید برق کشور تلقی شود. در همین راستا، سیما غفاری، کارشناس حوزه انرژی با اشاره به اینکه تکنولوژی استقرار نیروگاه‌های حرارتی و تجدیدپذیر به طور کامل در کشور وجود دارد، گفت:« زمانی که کل حیات کشور به مسئله تجریم گره زده شود بیشتر از هر مسئله دیگری به اثرگذاری تحریم دامن زده‌ایم. باید از آقای وزیر پرسید، حال که مسئله تامین سرمایه خارجی مهیا نشد چرا سایر شیوه‌های سرمایه‌گذاری نظیر صندوق سهام عام پروژه و سایر شیوه‌های مدرن تامین مالی برای ساخت نیروگاه در دستور کار قرار نگرفت.»
در شرایطی که دولتمردان دولت روحانی به طور غیر مستقیم، قطعی برق را نیز به مسئله برجام ارتباط داده و تحریم‌ها را عامل ساخته نشدن نیروگاه در کشور و به دنبال آن خاموشی گسترده عنوان می‌کنند، باید گفت، اقتصاد شرطی شده به مسئله سیاست خارجی در طول 8 سال گذشته بار دیگر این بار در قالب خاموشی به جان مردم خنجر می‌زند.
*80 درصد تکلیف دولت در حوزه نیروگاه‌های تجدیدپذیر عمل نشد
به گزارش فارس، بند ت ماده 48 تنها تکلیف برنامه ششم توسعه در حوزه برق برای دولت نیست. بر همین اساس در بند 50 برنامه 5 ششم عنوان شده، “دولت مکلف است سهم نیروگاه‌های تجدیدپذیر و پاک با اولویت سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی را با حداکثر استفاده از ظرفیت داخلی را تا پایان اجرای قانون برنامه به حداقل 5 درصد ظرفیت برق کشور برساند.”
این تکلیف قانونی در شرایطی برای وزارت نیرو مطرح می‌شود که طبق آخرین آمار ارائه شده در اردیبهشت‌ماه سال 1400، تنها 1.1 درصد از توان تولید برق کشور معادل 877 مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر برای شبکه، برق تولید می‌کند.
به عبارت دیگر در شرایطی که وزارت نیرو می‌بایست تا سال 1400 ساخت 5 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر را پیگیری می‌کرد اما در توسعه بیشتر از 4 هزار مگاوات این تکلیف قانونی ناکام ماند و به 82 درصد از تعهد خود در این زمینه پاسخ نداد.
*غفلت از یک فرصت تاریخی برای جلوگیری از خاموشی بدون ساخت نیروگاه
تکالیف در نظر گرفته شده برنامه ششم توسعه در حوزه برق تنها به تکالیف ساخت نیروگاه منتهی نشده و یک برنامه دیگر برای گرفتار نشدن به مسئله خاموشی در این سند بالادستی در نظر گرفته شده است.
بر اساس ماده 49 برنامه ششم، ” دولت موظف است از سال اول برنامه اقدامات لازم را در راستای تشکیل بازار منطقه‌ای و ایجاد قطب منطقه‌ای برق به عمل آورد، به طوری که شبکه برق کشور از شمال، جنوب، شرق و غرب به کشورهای همسایه متصل شود.”
اهمیت توجه به اتصال شبکه برق کشور به سایر کشورهای منطقه زمانی مورد توجه است که بدانیم، این مسئله می‌تواند راهکاری پایدار در عبور از پیک مصرف برق تلقی شود.
در همین رابطه باید گفت، با توجه به اینکه اوج بار مصرف برق در ساعات خاصی از شبانه روز که معمولا گرمترین بازه زمانی نیز هست، اتفاق می‌افتد و موقعیت جغرافیایی کشورها سبب شده تا این ساعت در هر کشور متفاوت باشد. به عبارت دیگر در شرایطی که اوج بار مصرف برق ایران و همچنین گرمترین لحظات روز در حوالی ساعت 13 اتفاق می‌افتد، این اوج بار به دلیل اختلاف ساعتی در کشورهای همسایه در زمان‌های دیگر رخ می‌دهد.
بر همین اساس، نیروگاه‌های مستقر کشور در ساعات اوج مصرف برق کشورهای دیگر می‌توانند برق آنها را تامین کرده و متعاقبا توان نیروگاه‌های کشورهای منطقه در ساعات اوج بار از طریق اتصال شبکه بین‌المللی به کمک نیروگاه‌های داخلی بیاید.
این مسئله یکی از رویکردهای مورد نظر کشورهای اروپایی در حوزه اتحادیه اروپا به حساب می‌آید و از این طریق کشورهای مختلف به اوج نیاز مصرف به برق خود پاسخ می‌دهند. برای مثال در اوایل سال میلادی جاری میزان مصرف برق در کشور فرانسه با رشد مواجه شد و این کشور با مهیا کردن شرایط واردات برق از آلمان مسئله افزایش مصرف را بدون مشکل حل کرد.
در شرایطی که برنامه ششم توسعه تبدیل شدن ایران به قطب انرژی منطقه را هدف قرار داده است اما کارنامه دولت روحانی در این حوزه خالی است و اتصال شبکه برق ایران به کشورهای همسایه به جز در موارد معدود به طور کامل نادیده گرفته شده است.
*ناتوانی در تولید 11 هزار مگاوات برق، نتیجه بی‌توجهی دولت به اسناد بالادستی
به گزارش فارس، اختلاف 11 هزار مگاواتی مصرف و تولید برق در شرایط جاری زمینه اختلال در زندگی مردم و توقف تولید صنایع و همچنین کشاورزی به سبب قطع برق را به وجود آورده است. این در حالیست که برنامه ششم توسعه به عنوان یک سند بالادستی، تمهیدات متعددی برای رخ ندادن قطعی گسترد برق را در قالب قانون تعبیه کرده بود.
بر این اساس اگر دولت روحانی بدون توجه به بهانه‌های متعدد زمینه عمل به قانون اسناد بالادستی را پیگیری نکرده بود، امروز نه تنها شاهد قطعی گسترده برق در کشور نبودیم بلکه می‌توانستیم با صادرات قابل توجه برق به سایر کشورها زمینه ارزآوری برای کشور را مهیا کنیم.
