رییس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کرونا ضمن تشریح وضعیت کرونا در کشور و توصیه به شکلگیری نظام پایش و مراقبت کرونا در مدارس، گفت: واکسیناسیون بویژه بر کاهش موارد مرگ و بستری موثر است، ولی به تنهایی کافی نیست و با اینکه پوشش واکسیناسیون درحال افزایش است ولی هنوز متاسفانه حدود ۴۰۰ مرگ کرونا مثبت در کشور داریم که بیشتر در مناطق غربی و شمال غربی کشور رخ میدهد.
دکتر حمیدسوری – رییس تیم واکنش سریع کووید-۱۹ وزارت بهداشت با اشاره به اینکه اکثر منحنیهای کشوری نشان میدهد که از پیک پنجم عبور کردیم، گفت: البته این به معنای آن نیست که در همه کشور این اتفاق افتاده است. در مناطق غرب و شمال غربی کشور همچنان مناطقی داریم که وضعیت نگران کنندهای دارد و هنوز تختهای بسیاری از بیمارستانها توسط بیماران کرونایی اشغال است.
وی افزود: علیرغم نگرانیها اما آنچه که اکنون مهم است این است که روند بستری بیماران در حال کاهش است؛ البته میزان مرگ و میر به کندی در حال کاهش است و این نشان میدهد آنگونه که انتظار داشتیم افزایش واکسیناسیون نتوانسته به سرعت اثر معنیداری بر مرگها داشته باشد و تغییر سریعی ایجاد کند، اما امیدواریم با افزایش تیراژ واکسیناسیون، سایر مداخلاتی هم که باید صورت گیرد مورد غفلت واقع نشود و با بسته ترکیبی از اقدامات موثر در کاهش موارد مرگ و بستری، سرعت بهبود شرایط را بیشتر کنیم.
وی افزود: معنای این اطلاعات این است که واکسیناسیون بویژه بر موارد مرگ و بستری موثر است ولی به تنهایی کافی نیست و با اینکه پوشش واکسیناسیون درحال افزایش است ولی هنوز متاسفانه حدود ۴۰۰ مرگ کرونا مثبت در کشور داریم که بیشتر در مناطق غربی و شمال غربی کشور رخ میدهد.
نگرانی بروز واریانتهای جدید کرونا همچنان وجود دارد
این اپیدمیولوژیست درباره بروز پیک ششم کرونا، بیان کرد: علیرغم اینکه واکسن چندان تابع تغییرات جزئی آب و هوایی نیست ولی معمولا با سرد شدن هوا مردم بیشتر به فضاهای بسته پناه میبرند و در این فضاها احتمال ابتلا به بیماری کرونا بیشتر از فضاهای باز است. حال در این شرایط اگر مدارس هم بازگشایی شوند، تراکم بچهها در مدارس و انتقال عامل بیماریزا توسط آنها به خانواده و افراد پرخطر بیشتر میشود. از طرفی نگرانی بابت بروز واریانتهای جدید کرونا در کشور همچنان وجود دارد؛ بویژه آنکه در کشورهای همسایه هم روئیت شده است و ممکن است در کشور ما هم واریانتهایی مثل “لامبدا” و “مو” وجود داشته باشد، اما هنوز آنقدر نیست که تصور کنیم واریانت غالب است.
پیک جدید در آبان؛ سرنوشت قطعی نیست
او ادامه داد: علاوه بر موارد ذکر شده، بزرگ ترین فاصله بین دو پیک کرونایی در کشورمان را بین پیک سوم و چهارم دیدیم که طرح شهید سلیمانی اجرایی شد. با این حساب اینکه آبان ماه قطعا منتظر پیک ششم باشیم سرنوشت قطعی نیست و همه چیز به رفتار ما و تمهیدات و اقدامات موثری که انجام میدهیم وابسته است. پیشبینیها بر اساس شرایط موجود صورت میگیرد ولی میتوانیم شرایط موجود را با مداخلات موثر و هدفمند به شرایط مطلوب تغییر دهیم.
مدارس اختیارات بومی داشته باشند
سوری درباره ویژگیهای عادی سازی شرایط زندگی با گسترش واکسیناسیون کرونا، اظهار کرد: طبیعی است که همه جوامع در تلاش هستند که به سمت شرایط عادی پیش بروند. تلاش برای رسیدن به شرایط عادی با عادیانگاری شرایط متفاوت است؛ باید برای عادی شدن شرایط تلاش کنیم اما نباید دچار عادیانگاری شویم. مرز بین این دو این است که چه ساز و کاری فراهم شده باشد تا کمترین خطر ما را تهدید کند. برای مثال باید نظام پایش و مراقبت مستمر در مدارس دایر کنیم که به محض اینکه تغییرات و آشفتگیهایی رخ داد، واکنش سریع داشته باشیم. مدارس باید اختیارات بومی بیشتری داشته باشند، درست است که وضعیت بیماری در کشور الگوی کلی دارد ولی تنوع عوامل مختلف در کشور سبب میشود خیلی به یک بخشنامه واحد برای کل کشور امیدوار نباشیم و انتظار نداشته باشیم در همه جا یک پاسخ واحد بگیریم.
اعمال دستورالعملها با نظارت و حسن اجرا باشد
وی افزود: اقداماتی مثل پایش واریانتهای جدید ویروس کرونا بسیار مهم است، هنوز در مورد برخی واریانتها اطلاعات دقیق نداریم که بر کودکان چه تاثیری میگذارد، چه برسد به اینکه واریانتهای جدید دیگری هم وارد شود. اعمال دستورالعملها باید با نظارت و حسن اجرا باشد. یعنی ضابطینی برای حسن اجرای دستورالعملها تعریف شوند و مرتبا زنگ خطر مدارس بگوش باشد تا به محض بروز خطر بتوانیم واکنش سریع و موثری اعمال کنیم.
نگرانی دوباره برای آنفلوآنزا
سوری درباره همزمانی شیوع آنفلوآنزا و کرونا در فصل سرد سال نیز بیان کرد: علت اینکه سال گذشته شیوع آنفلوآنزا در کشور ما و جهان بالا نبود به خاطر این بود که مردم برای جلوگیری از ابتلا به کرونا ماسک داشتند و همان ماسک سبب میشد احتمال ابتلا به آنفلوآنزا هم کاهش یابد. امسال اگر پروتکلها به اندازه سال گذشته باشد بازهم امید داریم که آنفلوآنزا شیوع بالایی در کشورمان نداشته باشد اما چون درصد رعایتها نسبت به سال قبل کاهش یافته است، همچنان این نگرانی وجود دارد.
همزمانی تزریق واکسن کرونا و آنفلوآنزا؛ آری یا خیر؟
وی درباره تزریق واکسن آنفلوآنزا و اینکه تزریق این واکسن پس از تزریق واکسن کرونا محدودیتی دارد یا خیر، گفت: واکسن آنفلوآنزا پلتفرم و ساختار متفاوتی دارد و چون تعامل بین دو واکسن کرونا و آنفلوآنزا را نمیدانیم، طبیعتا توصیههای جهانی این است که تا زمانی که ایمنی کافی در فرد ایجاد نشده است، این اتفاق نیفتد. واکسن آنفلوآنزا درخواست داوطلبانه دارد و میتوان زمان تزریق آن را چند هفته به تاخیر انداخت. بنابراین توصیه کلی این است که افراد تا چند هفته بعد از تزریق دوز دوم واکسن کرونا، واکسن آنفلوآنزا تزریق نکنند. هرچند که احتیاج به مطالعات بیشتر است اما بهتر است تا ۴ هفته پس از تزریق دوز دوم صبر کنند و سپس واکسن آنفلوآنزا تزریق کنند.
سوری درباره راهپیمایی اربعین نیز اظهار کرد: پیامد هر مواجههای با ویروس میتواند بروز بیماری باشد؛ زیرا ویروس به دنبال بدنهایی جهت استقرار میگردد؛ بنابراین این رفتار ما است که ممکن است پذیرای ویروس باشد. یکی از این رفتارها حضور در اجتماعات و تجمعات است. طبیعتا باید بدانیم واکسیناسیون به تنهایی کافی نیست که بگوییم فرد دیگر به ویروس مبتلا نمیشود یا دیگر حامل عامل بیماریزا نخواهد بود. از طرفی سفرها بویژه سفرهای برون مرزی میتواند الگوی ژنتیکی ویروس را تغییر دهد. از این رو در صورت سفر باید برخی اقدامات صورت گیرد. اول آنکه به حداقل ممکن برسد. بسیاری از کشورها سفرهای غیرضروری و مستحب را ممنوع کردند.
وی در پایان، افزود: در کشور ما نیز محدودیتهایی ایجاد شده است که باید در حد اعلای خود اجرایی شود. افراد باید حتما دو دوز واکسن تزریق کرده باشند و پیش از سفر آموزش ببینند و سعی کنند از حضور در اماکن متراکم خودداری کنند و بدانند که آلودگی در کشور عراق هم کم نیست و هنگام برگشت هم باید بلافاصله تست PCR بدهند و در صورت مثبت بودن تست تا دو هفته در قرنطینه باشند که سبب شیوع بیماری در کشور نشوند.
واکسن فایزر به تعداد بسیار محدود و برای تزریق مادران باردار وارد میشود
وزیر بهداشت گفت: واکسن فایزر به تعداد بسیار محدود و برای تزریق به مادران باردار وارد کشور میشود و این واکسن به دیگر افراد نمی رسد. از مردم میخواهیم که سریعا واکسنهای مورد تایید وزارت بهداشت که معتبر هستند را تزریق کنند تا سیستم ایمنی بدن آنها مقاوم شود.
دکتر بهرام عین اللهی در حاشیه بازدید از بیمارستان شهدا دهلران اظهار داشت: در روزهایی که عده ای ناجوانمردانه، استان ایلام را بمباران میکردند، مردم، این منطقه را ترک نکردند و حاضر شدند زیر درخت های بلوط زندگی کنند، اما در منطقه خود بمانند و این رشادت و مردانگی ها را جوانان باید بیاموزند که می توان در شرایط سخت، ایستادگی و دفاع کرد.
وی افزود: متاسفانه رشادت های مردم استان ایلام به نحو شایسته منعکس و مستندسازی نشده اما الان این امکان وجود دارد که رسانه ها این موارد را ثبت و ضبط کنند تا نشان داده شود که مردم ایلام، قهرمان پرور و شجاع هستند.
وزیر بهداشت تاکید کرد: از مسئولان استان ایلام تقاضا داریم که به سرعت واکسیناسیون را در این استان انجام دهند.
عین اللهی یادآور شد: واکسن فایزر به تعداد بسیار محدود و برای تزریق مادران باردار وارد کشور می شود و این واکسن به دیگر افراد نمی رسد و از مردم میخواهیم که سریعا واکسن های مورد تایید وزارت بهداشت که معتبر هستند را تزریق کنند تا سیستم ایمنی بدن آنها مقاوم شود. بیشترین افرادی که امروزه در دنیا مبتلا به کووید۱۹ می شوند و جان خود را از دست می دهند، واکسن کرونا تزریق نکرده اند و تقاضای بنده از مردم این است که سریعا، واکسن های مورد تایید وزارت بهداشت را تزریق کنند.
وی خاطرنشان کرد: خدا را شاکریم که در ایام اربعین و آغاز هفته دفاع مقدس به عنوان نماینده دولت، در شهر شهیدپرور و مرزی دهلران حضور یافتیم و امیدواریم در جلسات با مسئولان استانی و محلی، بتوانیم مشکلات و مسائل مردم و این منطقه را منعکس کنیم.
بنابر اعلام وبدا، وی افزود: امروز( جمعه) رییس جمهور و برخی اعضای هیات دولت به استان ایلام سفر می کنند. هدف از این سفرها، شناسایی، انعکاس و حل مسائل و مشکلات مردم مناطق محروم و مرزی است. مشکلات بهداشتی و درمانی این منطقه نیز با حضور رییس دانشگاه علوم پزشکی ایلام، مطرح و بررسی شده است.
بازگشایی وسیع مدارس و دانشگاهها در شهرهای بزرگ معقول نیست
یک عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با بیان اینکه بازگشایی مدارس و دانشگاه ها در شهرهای بزرگی چون تهران موجب افزایش جنب و جوش عمومی در شهر میشود، تاکید کرد: بازگشایی وسیع مدارس و دانشگاه ها در شهرهای بزرگ خیلی معقول نیست.
مهرداد ویس کرمی عنوان کرد: اصولا ویروس ها در طول مدت جهش های مختلفی را پشت سر میگذارند و به جهت سرعت انتشار، میزان درگیر ساختن مبتلا، تاثیرگذاری و … تغییر خواهند کرد که کرونا ویروس نیز به صورت شدید این تغییرات را دارد، بر همین اساس نگرانی ما درخصوص شیوع و ابتلای افراد به این ویروس کماکان به قوت خود باقی است، از سوی دیگر ما نمیدانیم که ایمنی ایجاد شده به وسیله واکسیناسیون به چه میزان میتواند در مقابل تغییرات جدید ویروس تاثیرگذار باشد و این واکسن ها چه مدت ایمنی ایجاد خواهند کرد.
این عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس درباره روند بازگشایی مدارس و دانشگاه ها، با بیان اینکه باید زنجیره شیوع کرونا به شکل معناداری قطع شود، تصریح کرد: ما باید به افزایش سطح تماسی که به دلیل بازگشایی مدارس شکل میگیرد هم توجه کنیم، بازگشایی مدارس تهران موجب افزایش یک و نیم برابری جنب و جوش شهر میشود و برای مثال تماس ها در وسایل نقیله عمومی افزایش پیدا می کند، اگرچه در روستاها اینگونه نیست پس بازگشایی از مدارس روستایی و مناطقی که جمعیت بیشتری دارند، بهتر است، البته دانشآموزان در بسیاری از این مناطق در دسترسی به اینترنت و تلفن هوشمند و یا تبلت برای شرکت در کلاس های مجازی دچار مشکل هستند.
نماینده مردم خرمآباد با بیان اینکه به هر شکل ما معتقدیم زنجیره ویروس در شهرهای بزرگ باید به گونه ای قطع شود که قابل کنترل باشد، بیان کرد: بازگشایی وسیع مدارس و حتی دانشگاه ها در شهرهای بزرگ به نظر خیلی معقول نیست، امیدواریم با تکمیل واکسیناسیون عمومی تا دهه فجر زنجیره شیوع این ویروس قطع شود.
دو تا سه هفته بعد از تزریق دُز دوم، ایمنی ایجاد میشود
رییس انجمن ویروس شناسی ایران گفت: رعایت نکردن پروتکلها پس از تزریق واکسن میتواند اثر معکوس داشته باشد، قرنطینه هوشمند که زمزمه آن وجود دارد، اگر به صورت واقعی اتفاق بیفتد کمک میکند که این نگرانی ها نیز برطرف شود.
«علیجان تبرایی»، رییس انجمن ویروس شناسی ایران درپاسخ به این سوال که آیا انجام تست پی سی آر قبل از زدن واکسن برای اطمینان از مبتلا نبودن به کرونا اقدامی صحیح است، گفت: این مساله نه شدنی است و نه از نظر علمی هیچ پشتوانه ای دارد. ضمن اینکه کسانی که علامت ابتلا به کرونا ندارند، حتی اگر تست بدهند هم ممکن است منفی باشد چون درصدی از تست ها منفی کاذب هستند.
او افزود: موضوع مهم این است که افراد هیچ علامتی مانند آبریزش بینی، سرفه، بدن درد، نداشتن حس بویایی و چشایی و علایمی که به طور معمول مربوط به کروناست، نداشته باشند و درصورتی که با بیمار کرونایی به تازگی سروکار داشته یا رفتار پرخطری مانند رفتن به تجمعات داشته اند، باید یک هفته صبر کنند و اگر علامتی نداشتند می توانند واکسن بزنند. همین کفایت می کند و نیاز به تست پی سی آر نیست.
تبرایی درپاسخ به این سوال که آیا تزریق واکسن برای کسانی که آنتی بیوتیک مصرف می کنند، مشکلی ایجاد می کند، گفت: فقط در داروهای خاصی که بعضا در سرطان یا در بیماری های مربوط به سیستم ایمنی است، زدن واکسن ممکن است مشکل ایجاد کند که در آن شرایط هم معمولا ما زدن واکسن را منع نمی کنیم. آن ها ممکن است دوز دارو را براساس نظر پزشک کم کنند یا تصمیم بگیرند که یک هفته مصرف دارو برای تزریق واکسن متوقف شود. در ارتباط با آنتی بیوتیک ها چنین چیزی مطرح نیست.
او در پاسخ به این سوال که چه نوع واکسن هایی برای زنان باردار و کودکان زیر 18سال میتواند خطر کمتری داشته باشد، گفت: معمولا در مطالعات اول باید واکسن در زنان غیرباردار تایید شود و پس از آن به تدریج برای زنان باردار نیز مورد آزمایش قرار میگیرد. مطالعات مختلفی برروی این مساله در کشورهای مختلف انجام شده است. درارتباط با سینوفارم هم خود وزارت بهداشت این را تایید کرده که در زنان باردار مشکلی ایجاد نمیکند. هر واکسنی که مطالعاتش چه از طریق سازمان بهداشت جهانی و چه از طریق سازمان های دولت هر کشوری، برای مثال سازمان غذا و دارو در ایران تایید شود، قابلیت استفاده دارند.
تبرایی افزود: برای کودکان هم به همین صورت است. مطالعاتی انجام شده است و اخیرا هم بحث واکسن سینوفارم برای کودکان مطرح شد، مقالات علمی آن چاپ شده و فاز اول و دومش مطالعات آن انجام شده است و پاسخ های خوبی گرفته اند. سیستم ریگولاتوری هرکشوری مستندات کشورهای تولید کننده واکسن را میگیرند و براساس آن نظر میدهند.
او در ادامه گفت: در کشور ما هم این اتفاق درحال رخ دادن است و براساس آن امکان واکسیناسیون این گروه ها نیز وجود دارد. اما نگرانی ها همیشه وجود دارد، به این دلیل که زنان باردار و کودکان گروه های پرخطر هستند. علت اینکه دیرتر به این مرحله رسیدیم این بود که در آغاز باید مطالعات در گروه های معمول جامعه انجام میشد و بعد به این گروه ها میرسید که این مرحله در مطالعات مربوط به واکسن ها درحال صورت گرفتن است.
تبرایی با پاسخ مثبت به این سوال که آیا بهتر نیست همزمان با وضعیت فعلی که از پیک پنجم عبور کرده ایم و زمان مناسبی برای تزریق واکسن است، برخی محدودیت ها در اماکن و ترددها ایجاد شود که از شروع یک پیک نزدیک تر و سخت تر اجتناب کنیم، گفت: یکی از ایرادات درحال حاضر این است که ما همین که متوجه میشویم شیب بیماری به سمت پایین میرود، رعایت پروتکل ها را کم میکنیم. تجمعات زیاد شده و مراسم ها و برنامه ها برگزار میشود. متاسفانه در تنظیم اینکه چه چیزهایی خوب است و کدام کار ضرورت دارد، دچار آسیب هستیم. این باعث میشود که درمورد سفرها و برگزاری تجمعات، خیلی زود محدودیت ها را کنار بگذاریم. در بسیاری از برنامه ها و اجتماعات پروتکل ها رعایت نمیشود و اینها خطر جدی تری برای ما ایجاد میکند.
او افزود: واکسیناسیون باعث میشود زنجیره انتقال بیماری قطع شود، اما اگر در این دوره پروتکل ها را رعایت نکنند، خود واکسیناسیون میتواند اثر معکوس هم داشته باشد. واکسن ها پیشگیری کننده آلودگی نیستند و فقط مرگ و شدت بیماری را کاهش میدهند. کسی که واکسن گرفته میتواند آلوده شود و ویروس در او دیده شود. به این دلیل که فرد به تازگی واکسن گرفته است، ویروس هم با سیستم ایمنی جدید او مقابله میکند و سعی میکند ترفندها و هوشمندی اش ایمنی ایجاد شده با واکسن را نیز خنثی کند. این مساله باعث میشود جهش های جدیدی در ویروس ایجاد شود.
تبرایی گفت: قطعا در کنار واکسیناسیون باید با شدت و حدت بیشتری پروتکل ها را رعایت کنیم. وقتی به ایمنی جمعی مدنظر رسیدیم که با توجه به سویه دلتا حداقل 80 درصد است، میتوانیم به تدریج آزاد کردن برخی محدودیت ها را تعقیب کنیم.
او افزود: با توجه به اینکه فعلا فقط 20 درصد جامعه ما دو دوز را گرفته اند که دو هفته هم از آن گذشته باشد، اگر این شرایط ادامه پیدا کند قطعا واکسیناسیون تنها نجات بخش نیست و حتی ممکن است اثرات بدی هم داشته باشد. واکسیناسیون در کنار رعایت پروتکل ها و ملاحظاتی که به جهت اجرایی باید برای کنترل پدیده های مختلف رعایت شود میتواند کمک کند که از موج های آینده فارغ شویم.
تبرایی گفت: سیاستگذاری اصلی باید توسعه واکسیناسیون باشد، اما مهم تر از آن این است که مقرراتی که برای کاهش گردش ویروس وضع شده است، رعایت شود. برای مثال مدارس زمانی باید بازگشایی شود که واکسیناسیون حتما انجام شده باشد. واکسیناسیون به معنای صرفا تزریق دوز اول نیست، دو هفته تا سه هفته بعد از تزریق دوز دوم واکسیناسیون ایمنی ایجاد میکند و هیچ کدام از این واکسن ها نیز ایمنی صددرصد ندارد.
رییس انجمن ویروس شناسی ایران گفت: با این حساب ما همچنان نیاز داریم مقررات سفرها و حضور در سرکار و کلاس را داشته باشیم. قرنطینه هوشمند که زمزمه آن وجود دارد، اگر به صورت واقعی اتفاق بیافتد کمک میکند که این نگرانی ها نیز برطرف شود. اگر این روند واکسیناسیون ادامه پیدا کند، فرصتی یک یا دو ماهه تحمل شود و پروتکل ها به صورت جدی تر اجرا شود، میتوانیم امیدوار باشیم که شرایط بسیار بهتری را داشته باشیم.
آخرین رنگبندی کرونایی کشور اعلام شد
با عبور اکثر نواحی کشور از موج پنجم کرونا اکنون ۲۹ شهرستان قرمز، ۲۲۴ شهرستان نارنجی، ۱۶۵ شهرستان زرد و ۳۰ شهرستان آبی قرار دارند.
شهرستانهای تبریز، ملکان (آذربایجان شرقی)، ارومیه، اشنویه، بوکان، تکاب، خوی، سردشت، شاهین دژ، مهاباد، میاندوآب، نقده (آذربایجان غربی)، بانه، دهگلان، دیواندره، سقز، سنندج، کامیاران، مریوان (کردستان)، اسلام آباد غرب، پاوه، جوانرود، روانسر، سرپل ذهاب، کرمانشاه، گیلانغرب، هرسین (کرمانشاه)، ساوه، محلات (مرکزی) همچنان در وضعیت قرمز هستند.
روند بستری در استانهای آذربایجان غربی و کردستان همچنان افزایشی و وضعیت پرخطر است.
مردم در شهرهای آبی، زرد و نارنجی حتی پس از دریافت واکسن میبایست کماکان مراقبتهای بهداشتی را رعایت کنند. عادیانگاری میتواند به موج جدید بیماری منجر شود.
بر اساس آخرین آمار ۲۹ شهرستان قرمز، ۲۲۴ شهرستان نارنجی، ۱۶۵ شهرستان زرد و ۳۰ شهرستان آبی قرار دارند.
مقاله علمی واکسن کرونای «کووپارس» در مجلات معتبر منتشر می شود
سخنگوی موسسه تحقیقات و واکسنسازی رازی از تلاش برای چاپ مقاله علمی از دو فاز واکسن کووپارس تا یک الی دو روز آینده خبر داد.
دکتر محمدحسین فلاح مهرآبادی با تاکید بر اینکه ما از ابتدا در صدد انتشار مقالات فازهای مختلف واکسن کووپارس رازی بودیم، اظهار داشت: از این رو با توجه به اهمیت انتشار مقاله واکسن اقدام به این کار کردیم.
سخنگوی موسسه تحقیقات و واکسنسازی رازی با اشاره به آخرین وضعیت انتشار مقاله مراحل مختلف مطالعات واکسن ضد کرونای کووپارس رازی گفت: در حال حاضر مقاله فاز «پیش بالینی» و «فاز اول کارآزمایی بالینی» واکسن کووپارس که مطالعات آن در ابتدای سال جاری به اتمام رسید، آماده شده است.
وی گفت: اکنون این دو مقاله کامل شده و در حال بررسی توسط دو عضو هیات علمی است که بعد از تایید، مقالهها را برای مجلات معتبر ارسال کنیم. این داوران از دانشگاه علوم پزشکی ایران و یک عضو هیات علمی موسسه تحقیقات سرم سازی رازی هستند.
وی خاطر نشان کرد: امیدوار هستیم که طی یک الی دو روز آینده، این تاییدیه دریافت شود و سپس به مجلات معتبر ارسال کنیم. سعی خواهیم کرد مقالات را در مجلات معتبر منتشر کنیم.
به گفته سخنگوی موسسه تحقیقات و واکسنسازی رازی، پذیرش مقاله در این مجلات، حدود یک ماه زمان خواهد برد که البته این موضوع نیز به نظر داوران بستگی دارد.
وی ادامه داد: معمولاً انتشار مقالات یک الی دو مرحله قبل از فاز در حال مطالعه است.
واکسن کووپارس توسط محققان موسسه تحقیقات و سرم سازی رازی در حال طی کردن فاز سوم مطالعات کارآزمایی بالینی است.