مطالعات جمعیت و پراکندگی سنی پزشکان حاکی از آن است که در ۲۰ سال گذشته، از هر ۲ پزشک یک نفر بازنشسته شده و در آینده جمعیت سالمند کشور نیز ۳ برابر خواهد شد به طوری‌که در صورت عدم افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشک، در آینده‌ای نه چندان دور ممکن است وارد کردن پزشک از کشورهای خارجی اجتناب ناپذیر شود.
پدیده سالمندی جمعیت به عنوان یک تهدید می‌تواند تمام ارکان کشور از نظام سلامت تا حوزه رفاه اجتماعی، مسائل روحی، روانی و جسمی افراد را با مشکل مواجه کند. در نتیجه ساماندهی این قشر نه تنها از نظر بهداشت و درمان بلکه باید توسط تمام ارکان نظام و مراجع قانونگذاری صورت گرفته و دولت نیز از آن‌ها پشتیبانی کند.
طوفان سالمندی جمعیت، زنگ خطر نظام سلامت کشور
چندی پیش، نمکی وزیر سابق بهداشت در اجلاسی با موضوع پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت گفت: «امروز فراتر از انتظار ما، 10 درصد از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند و برآورد می‌شود تا سال 1420، جمعیت سالمند کشور دو برابر شود که بسیار تکان دهنده است»
مطالعات جمعیت و مقایسه هرم سنی سال 1395 با هرم سنی تخمینی سال 1420 نشان می‌دهد که تعداد افراد مسن تا 20 سال آینده بیش از 3 برابر خواهد شد. علاوه بر این بررسی‌ها نشان می‌دهد که با افزایش سن به بالای 60 سال، نیاز به خدمات پزشکی نیز تا 4 برابر افزایش می‌یابد. لذا باتوجه به این‌که نظام بهداشت و درمان کشور تاکنون هیچ تدبیر تئوری و عملی برای خروج از این مشکل ارائه نداده است، می‌توان گفت که اوضاع خدمات درمانی کشور در آستانه بحران قرار گرفته است.
بازنشستگی پزشکان، عارضه‌ای بر تن نظام درمان کشور
براساس نمودار پراکندگی سنی پزشکان موجود در کشور، بیش از نیمی از پزشکان فعلی، در بازه سنی 45 تا 60 سال هستند که تا 15 سال آینده حدوداً 45 درصد از پزشکان در سن بازنشستگی قرار خواهند گرفت. بنابراین به دلیل خروج تقریبا نیمی از پزشکان کنونی از چرخه خدمت و افزایش نیاز به خدمات (به دلیل پیری جمعیت)، تا 20 سال آینده کشور با بحران کمبود شدید پزشک رو به رو خواهد بود. به طوری‌که با ادامه این روند ممکن است کشور مانند ابتدای انقلاب مجبور به واردات پزشک شود.
نمودار 1. نمودار پراکندگی سنی پزشکان موجود در کشور
نسخه‌ای برای نظام بهداشت و درمان کشور
مطابق آنچه گذشت، موضوع سالمندی جمعیت در ایران یک خطر جدی برای نظام سلامت و درمان کشور است زیرا نه تنها اقدام مناسبی در جهت ساماندهی و مدیریت این قشر از جامعه صورت نگرفته است، بلکه گاهی تصمیماتی در جهت عکس مانند کاهش ظرفیت پذیرش آزمون دستیاری پزشکی در روزهای پایانی دولت دوازدهم نیز اتخاذ شده است.
هم اکنون سرانه پزشک عمومی و متخصص در ایران به ازای هر 10 هزار نفر جمعیت، به ترتیب 11.7 و 5.9 پزشک است که این مسئله باعث ایجاد بازار انحصاری در ارائه خدمات تخصصی، افزایش هزینه خدمات، کاهش کیفیت خدمات، صف طولانی انتظار جهت ویزیت و مفاسدی همچون دریافت زیرمیزی شده است. لذا در چنین شرایطی که کشور با کمبود شدید پزشک متخصص مواجه بوده و آسیب‌های فراوانی از این جهت بر مردم و کادر درمان وارد شده است، شاهد آن هستیم که ظرفیت پذیرش آزمون دستیاری نیز با افزایش همراه نبوده است.
بنابراین با توجه به 3 برابر شدن تعداد افراد مسن در کشور و بازنشستگی حدوداً 58 هزار پزشک در آینده‌ای نزدیک، عدم توجه به لزوم افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی دستیاری پزشکی می‌تواند ضربه آخر بر پیکر نیمه‌جان نظام درمانی کشور وارد کرده و نظام درمانی کشور را در آستانه فروپاشی قرار دهد. بنابراین ضروری است دولت سیزدهم به منظور جلوگیری از بحران‌های پیش رو شرایط را برای افزایش پذیرش دانشجویان آزمون دستیاری پزشکی فراهم کند.
